با توجه به نشر شماره ۵۰۰ روزنامه راه مدنیت و موفقیت این رسانه چاپی، نقش رسانه‌های چاپی در روشنگری در جامعۀ ما بدون شک موثر است. اگر به تاریخ حضور رسانه‌ها نگاه کنیم، درمی‌یابیم که از گذشتههای دور به این‌طرف، مردم افغانستان روزبه‌روز شاهد حضور پررنگ رسانه‌های دیداری، شنیداری و چاپی در کشور بوده و هستند.
در سال‌های اخیر، به‌ویژه در همین روزها، رسانه‌ها به‌طور چشمگیر زیاد شده‌اند. حضور شبکه‌های اجتماعی به صورت چشمگیر، تعداد زیادی از خوانندگان، بینندگان و شنوندگان رسانه‌ها را به جهان شبکه‌های اجتماعی مجازی کشانیده است. در افغانستان بعد از ایجاد حکومت موقت، مردم به نقش و اهمیت رسانه‌ها بیشتر پی بردند، لیکن رسانه‌های شنیداری و دیداری در طی این یک‌ونیم دهه نقش فعال، اما سطحی و بیشتر سرگرم‌کننده داشته‌اند.
نسل روشنفکر و قلم به‌دست، در کنار همه رسانه‌ها برای نشر آثار قلمی و تحلیلهای علمی خود جایگاه رسانه‌های نوشتاری مانند روزنامهها، هفته‌نامه‌ها و مجلهها را نادیده نگرفته‌اند. در این راستا تلاش نمودند که نشریههایی را موفقانه به دست نشر بسپرند و رسالت خود را به عنوان شهروندان مسوول به‌جا آورند.
در گام نخست، رسالت اساسی تمام رسانه‌ها به شمول رسانه‌های چاپی، اطلاع‌رسانی و روشنگری است. به این معنا که مدیران و کارگردانان رسانه‌ها مسوول‌اند که برای مردم اطلاع‌رسانی دقیق، متوازن و بی‌طرفانه انجام دهند و هدف آنها روشنگری جامعه باشد. مردم به صورت مرتب در جریان رویدادهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و علمی قرار بگیرند تا جامعه، یک جامعۀ پویا و بالنده بار بیاید.
اطلاعات فعال و دقیق به جامعۀ فعال و شهروند فعال منجر می‌شود. همه ما می‌دانیم که در حقیقت کنترول، حرکت و مسیر دادن افکار عمومی بیشتر در دست رسانه‌ها قرار دارد که رسانه‌های چاپی بخش مهمی از آن می‌باشد.
با مشاهده و بررسی وضعیت رسانه‌ها، به‌خصوص رسانه‌های چاپی متوجه می‌شویم که رسانه‌های چاپی در رسالت و نقش‌شان موفق عمل کرده‌اند. اما بنابر ناهنجاریهای فرهنگی امروز، ما نه تنها یک جامعۀ پویا و مسوول نداریم، بل در موارد رسانه‌یی، با جامعه‌یی احساساتی روبه‌رو هستیم.
پس از روشنگری، رسالت فرهنگی رسانه‌ها در گام دوم قرار دارد. رسانه‌های چاپی باید در جهت رشد فرهنگ و فرهنگسازی گام‌های موثر و فعال بردارند. تولید، بازسازی، گسترش و رشد ارزش‌های فرهنگی، داشته‌های فرهنگی و فعالیت‌های فرهنگی مسوولیت بسیار جدی رسانه‌های چاپی است. رسانه‌های چاپی در فرهنگسازی، باید در خط مقدم باشند.
رسانه‌های چاپی که از طرف یک فرد یا نهاد خاص، فعال می‌شوند از اول سرنوشت مشخص دارند؛ آنان رسانه‌یی وابسته و در خدمت همان جریان هستند. یک تعداد رسانه‌های چاپی هم داریم که در آغاز انقلابی و آزاد وارد صحنه می‌شوند، پس از چند شماره نشر متوجه می‌شویم که سراپا تسلیم این و آن نهاد یا فرد شده است.
فقط تعداد محدودی از رسانه‌ها را مستقل و بدون دستهای بیرونی و داخلی داریم که صادقانه و مستقلانه عمل می‌کنند.
در واقع فلسفۀ وجودی رسانه‌ها، فعالیت در راستای روشنگری و فرهنگسازی است نه تخریب روحیه جمعی.
در صورتی که رسانه‌های چاپی خلاف ارزش‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی عمل کنند، آن‌گاه رسانه از مقام روشنگری به بلندگوی تبلیغاتی تنزل می‌کند. این جدی‌ترین آسیبی است که دامن برخی از رسانه‌ها را گرفته است. امید که پس‌ازاین، روشنگری جای مداحی را بگیرد و افراد مسوول در رسانه‌های چاپی مانند روزنامه راه مدنیت بااخلاق باشند و اصول خبرنگاری، صداقت، بی‌طرفی و توازن را در نظر بگیرند.
در انتها می‌توان گفت که رسانه‌های چاپی حق فعالیت آزادانه را دارند. سرکوب و موانع جدی در مسیرشان نیست؛ اما بعضی مدیران خلاق و متعهد ندارند که این مسیر آزادی و روشنگری را دنبال کنند، در نتیجه سقوط می‌کنند.
رسانه‌های چاپی باید با حفظ استقلال و قطعیت در راستای روشنگری در جامعه فعالیت کنند و نقش قشر روشنفکر را در نشر مطالب خود مشخص سازند تا دقیق و همه‌جانبه میان شهروندان برای خود جا باز نمایند.
منیژه رامزی، استاد دانشگاه کابل
ویژۀ پنجصدمین شماره روزنامه راه مدنیت
