راه مدنیت: به‌دنبال از کار افتادن یک پایه برق وارداتی، در تاریخ 17میزان در سالنگ جنوبی، برق 11ولایت از جمله کابل قطع شد.
بر اساس معلومات شرکت برشنا، پایه برق وارداتی در ساحۀ تنگی آجان در سالنگ جنوبی ولایت پروان با انفجار ماین منهدم شده بود.
در پی این انفجار 300میگاوات برق وارداتی قطع شد و کابل و 11ولایت دیگر از جمله لوگر، پروان، پنجشیر، ننگرهار، لغمان، پکتیا، خوست، غزنی، میدان وردک و کاپیسا در خاموشی فرو رفتند.
دو روز بعد از این حادثه، امنیت ملی اعلام کرد که گروه چهارنفری را بازداشت کرده است که مسوول تخریب پایه برق سالنگ بوده‌اند.
این گروه چهارنفری، به سرکردگی دل‌آغا مشهور به (مماتی سالنگ) شرکت برشنا را برای دریافت پول تهدید کرده بودند. مماتی در اعترافات خود گفته بود که از شرکت برشنا پول درخواست کرده و زمانی که جواب منفی به او رسیده، دست به این اقدام زده است.
در چندسال گذشته در مسیرهای مختلف پایه‌های برق وارداتی تخریب میشد، اما شرکت برشنا مسوولیت آن را به مخالفان مسلح نسبت میداد.
تنها از آغاز سال تاکنون بیش از 100بار به تاسیسات انرژی برق در چند ولایت کشور از جمله قندهار، غزنی و پروان حمله شده است.
اما مساله مهم اینجاست که تخریب این پایه برق چقدر به مردم و شرکت برشنا خسارت رسانده است؟
تخریب این پایه برق به‌صورت مستقیم و غیر مستقیم، مردم و شرکت برشنا را متضرر کرده است. تنها حدود 7میلیون نفر در کابل و ملیون‌ها نفر در 10ولایت دیگر از انرژی برق محروم شدند. شرکت برشنا نتوانست در این روزها انرژی برق را به‌فروش برساند و میلیون‌ها افغانی خسارت به درآمد این شرکت وارد شد. تخریب این پایه برق نه‌تنها زیان مالی؛ بل زیان جانی نیز داشته است.
انجینر عبدالرؤف، از انجیران ولتاژ بلند برشنای اندخوی در این حادثه در اثر تماس با برق جان باخت و بیش از 40تن از انجینران این شرکت مجبور شدند در سرمای طاقت‌فرسای سالنگ جنوبی کار کنند تا این خراب‌کاری ترمیم شود.
پایه تخریب‌شده بر فراز کوه بود و کارمندان برشنا اکثر کارها را با قوای فزیکی و بدون کمک ماشین‌آلات به انجام می‌رساندند. خطرات و سرمای هوا سبب شد بازسازی این پایه 23روز طول بکشد.
اگرچه کارمندان شرکت برشنا لین‌های برق را به‌طور موقتی به کابل وصل کرده بودند، اما این شرکت برای حل مشکل برق، دستگاه تولید برق پلچرخی (تره‌خیل پاور پلانت) را فعال کرده بود. این دستگاه در چهارروز فعالیت برای رساندن برق به کابل، روزانه حدود 60هزار لیتر تیل مصرف کرده است که در مدت چهارروز مقدار تیل مصرف‌شده در این دستگاه به 240هزار لیتر می‌‌‌‌‌‌‌رسد که آمار مصرف آن بیشتر از 12میلیون افغانی را نشان می‌دهد.
همچنین مسوولان شرکت برشنا میگویند: نزدیک به 10میلیون افغانی در ترمیم این پایه برق مصرف شده است.
وحیدالله توحیدی، سخنگوی شرکت برشنا می‌‌‌‌‌‌‌گوید: «به‌گونه تخمینی از آغاز کار تاکنون برای مصارف انتقالات، تدارکات، پایه و کارهای تخنیکی بیش از 10میلیون افغانی مصرف شده، اسناد پول مصرف‌شده درحال ارزیابی است و تا چند روز دیگر نهایی خواهد شد.»
پایه‌یی که در سالنگ منهدم شده بود، یکی از قیمت‌ترین و مقاوم‌ترین پایه‌های موجود در مسیر سالنگ است که تنها 80 پایه از این پایه‌ها در کل مسیر ترکمنستان تا کابل استفاده شده است. این پایه از نوع پایه‌های (کش) بود که هر کدام حداقل 30 تا 280هزار دالر امریکایی ارزش داشته و مخصوص مناطق کوهستانی و طبیعت خشن استند. این پایه‌ها از مقاومت بالایی برخوردارند و وزنی بین 26الی28تن دارند. این پایه‌ها از کشورهایی مثل ترکیه و چین وارد میشوند.
بر اساس بعضی گزارش‌ها و نظریات آگاهان حقوقی، عاملان تخریب پایه برق سالنگ، به یک‌سال زندان محکوم خواهند شد؛ اما این تصمیم برای کثیری از شهروندان منطقی و عادلانه نیست. شهروندان کشور در صفحات شبکه‌های اجتماعی از این تصمیم‌گیری به شدت انتقاد میکنند.
بر اساس مواد کود جزا (متنشرشده توسط انتشارات فرهنگ به تاریخ 25 ثور، 1396) به لحاظ عنصر معنوی جرم، تخریب پایه‌های برق توسط این گروه چهارنفری (قصد معین) بوده است که در زیرمجموعه این نوع جرم، به‌نام جرم عمدی یاد شده است.
فقره(1) مادۀ 44: «جرم وقتی عمدی شناخته میشود که قصد جرمی نزد مرتکب آن محقق باشد. فقره (2) در صورتی که مرتکب به اجرای عمل یا امتناع از مکلفیت قانونی و نتایج آن آگاهی داشته باشد، ولی با آن هم به ارتکاب عمل مخالف قانون یا امتناع از مکلفیت قانونی اقدام نموده باشد.»
فقره (3) مادۀ 263: «تشدد: هر عمل مادی (حمله) با سلاح اعم از ضاربه، جارحه یا ناریه و یا توسل به نیروی جسمی است که شخص به ارتکاب آن شروع نموده و توآم با اخطار به آن ادامه دهد.»
بر اساس مادۀ 264 کود جزا؛ منهدم ساختن پایه‌ها از نوع جرایم تروریستی محسوب میشود: «شخصی که یکی از اعمال مندرج این فصل از جمله فقره (3) را علیه دولت جمهوری اسلامی افغانستان یا دولت خارجی یا سازمان ملی یا بین‌المللی یا هر شخص یا نهاد دیگر به‌منظور بی‌ثبات ساختن نظام دولت جمهوری اسلامی افغانستان یا دولت خارجی یا تحت تاثیر قرار دادن سیاست دولت جمهوری اسلامی افغانستان یا دولت خارجی یا سازمان بین‌المللی انجام دهد، مرتکب جرم تروریستی گردیده مطابق احکام مندرج این فصل، مجازات می‌گردد.»
در فصل دوم، ماده 266 کود جزا چنین آمده است: «شخصی که به منظور ارتکاب جرم تروریستی یکی از مواد منفجره یا وسایل کشنده را در محل یا تأسیسات مورد استفاده عامه یا تاسیسات زیربنایی انفجار دهد یا منتشر سازد یا به استقامت آن فیر کند (آتش باری) یا وسایل کشنده را در مواد غذایی یا آب آشامیدنی مخلوط نماید، به حبس دوام درجه1 و در صورت قتل به اعدام محکوم می‌گردد.»
در روشنایی این ماده، گروه چهارنفری مسوول تخریب پایه برق در ولسوالی سالنگ پروان، مرتکب جرم تخریب تاسیسات عامه هستند. اگرچه در حین انفجار پایه کسی به قتل نرسیده؛ اما ترمیم دوبارۀ این پایه سبب قتل یک انجینر شرکت برشنا شده است.
دیده شود که محاکم کشور در این مورد چه تصمیمی را اتخاذ خواهند کرد.
فقرۀ(1) ماده269 کود جزا برای عاملان تخریب تاسیسات زیربنایی چنین نوشته است: «شخصی که به منظور ارتکاب جرم تروریستی تأسیسات زیربنایی و مورد استفاده عامه را تخریب نموده یا به آن صدمه شدید برساند و یا فعالیت آن‌ها را مختل سازد به حداکثر حبس طویل، محکوم می‌گردد. (2) هرگاه جرم مندرج فقرۀ (1) این ماده منجر به مرگ شخص یا اشخاص شود، مرتکب به اعدام محکوم میشود.»
نسبت به توضیح این مواد، تخریب تاسیات عامه از جمله پایه‌های برق، جرم تروریستی پنداشته میشود.
عبدالغیور غیور، رییس اتحادیه حقوق‌دانان افغانستان در گفتگو با روزنامه راه مدنیت گفت: اگر گزارش‌ها مبنی بر یک‌سال حبس متهمان تخریب پایه برق سالنگ درست باشد، این تصمیم در نهایت اغماض و ارفاق بوده که خلاف اصول قضاوت عادلانه و به‌دور از اصل سیاست جنایی و جرم‌شناسی تلقی میشود.
آقای غیور اشاره میکند: «شخصی که میلیون‌ها افغانی به دولت و مردم افغانستان صدمه رسانده، مستحق برخورد واقع‌بینانه است و اگر نهادهای عدلی و قضایی در این مورد جانب‌دارانه عمل کنند، اتحادیه حقوق‌دانان در نشست خبری موضوع برق سالنگ را تعقیب خواهند کرد و اعتراض‌شان را نسبت به این مساله ابراز میکنند.»
نبود برق در مدت 23روز ضرر مالی بزرگی بر پیکر اقتصادی کشور زده است. طوری که هزاران شرکت بزرگ، متوسط و کوچک به‌کلی از فعالیت باز مانده و کارشان متوقف شد.
مسوولان شرکت‌های تولیدی میگویند: نبود برق سبب رکود کار شده و از این رو هزاران افغانی پسمان شده‌اند.
در همین حال آگاهان امور اقتصادی میگویند: فعالیت‌های اقتصادی، تولید و صنایع در تمام کشورهای جهان وابسته به انرژی برق است.
محمدشبیر بشیری، آگاه امور اقتصادی می‌‌‌‌‌‌‌گوید: «چرخش اقتصاد هر کشور به سه بخش وابستگی دارد. بخش صنعت، زراعت و خدمات و این سه بخش برای عرضه خدمات نیاز به انرژی برق دارند. قطع‌شدن برق باعث عدم کارآیی و رکود این بخش‌ها میشود.»
آقای بشیری اضافه میکند که بر اثر عدم فعالیت بخش‌های سه‌گانۀ مهم، اقتصاد کشور نزول کرده و سبب بالارفتن میزان فقر و بیکاری میشود.
از این گذشته علاوه بر این خسارت‌ها، نبود برق بر ناامنی در کابل می‌‌‌‌‌‌‌افزاید. در 23روز گذشته مردم از آن‌چه راه‌گیری و سرقت مسلحانه میگویند، شاکی‌اند.
بر اساس یافته‌های روزنامه راه مدنیت؛ طی یک‌و‌نیم ماه گذشته 400تن مظنون به جرم‌های مختلف بازداشت شده‌اند. تعداد 25میل سلاح مختلف‌النوع و 15عراده وسایط سرقت‌شده به‌دست پولیس افتاده که بیشتر جرایم جنایی و سرقت‌های مسلحانه، با استفاده از بی‌برقی و تاریکی شب اتفاق افتاده است.
این تنها خساره بازسازی و پول تیل ماشین‌های تولید برق دیزلی است که شرکت برشنا آمار آن را ارایه کرده است. از سوی دیگر کشورهای وارت‌کننده برق به افغانستان هزینه پول انرژی برق‌شان به افغانستان را به اساس قرار تکمیل دریافت میکنند؛ هزینه‌یی که آمار آن از سوی مسوولان شرکت برشنا داده نشد.
