«ویرایش» خوب کتاب‌ها، باعث افزایش خوانندگان می‌شود. کتاب‌هایی با ویراستاری خوب و حرفه‌یی از میزان خوانندگان و مشتاقان بیش‌تری برخوردارند؛ این‌گونه کتاب‌ها معمولاً موجب افزایش رغبت خوانندگان می‌شوند. اگر کتابی به خوبی ویرایش نشود خوانندگان در میانه راه آن را کنار می‌گذارند.
به فرایند انتخاب یا آماده‌سازی محصولات نوشتاری، دیداری، تصویری، شنیداری و رسانه‌یی برای انتقال اطلاعات، ویرایش (ادیت) می‌گویند. در فرایند ویرایش تصحیح، تخلیص (خلاصه‌سازی)، ساماندهی بسیاری از تغییرات برای تولید اثری منسجم، یک‌دست، درست، دقیق و کامل صورت گیرد.
سید جعفر راستین، رییس نشرات وزارت اطلاعات و فرهنگ و ویراستار، نبود سبک واحد املایی را که بخش بزرگی از نویسندگان بر آن توافق داشته باشند، دلیل به‌وجود آمدن سبک‌های مختلف نگارش و چندگانگی در نوشتار متون و کتب می‌داند.
وی می‌گوید: «مشکل اصلی این است که نه دولت و نه هیچ‌‌کدام از نهادهای رسمی، برای نظارت از شیوه‌های نوشتاری آثار مکتوب و متون، برنامه نظارتی مشخصی ندارند، عدم چنین نظارتی، سبب انارشی و چندگانگی در ادبیات نوشتاری زبان فارسی در کشور شده است.»
ویراستاری، احیای یک نوشته و هویت‌بخشی به آن است. با وجود این تفاسیر، ویراستاری در ادبیات و دنیای نویسندگان و مؤلفان مخصوصا در کشور ما جایگاه چندانی ندارد و نویسندگان بی‌توجه به آن هستند. این بی‌توجهی خواننده را هنگام مطالعه آثار مکتوب میخ‌کوب و سرخورده می‌کند.
امروزه افزون بر محتوای غنی و قلم توانمند نویسنده، آراستن متن به پیرایه‌های ادبی و زدودن پلشتی‌های مخدر ذهن از واژگان مبهم، عاملی تأثیرگذار در جذاب بودن کتاب (متن) است.
دانشگاه‌ها به‌عنوان بزرگ‌ترین مراجع و منابع تولید و انتشار دانش، به‌مثابه ماشین فکری یک جامعه عمل می‌کنند؛ اما آگاهان، کارکرد دانشگاه‌ها درباره زبان را مورد انتقاد قرار می‌دهند.
آقای راستین با اشاره بر چالش‌های موجود در متون و کتاب‌ها در دانشگاه‌ها می‌گوید که منبع اشتباهات املایی و انشایی، به‌خصوص انشایی، در کار نویسندگی از مکاتب آغاز می‌شود.
به گفته وی، «انشا» در معارف به فراموشی سپرده شده است و کتاب و متون زیادی در دوره مکتب دچار این نقض هستند.
نهادهای علمی به‌ویژه دانشگاه‌ها که باید مبتکران روش درست و واحد نگارش و ادبیات نوشتاری باشند، متأسفانه خود تولیدکننده دانش ناقض ادبیات نوشتاری هستند.
مشکلات و بی‌توجهی به زبان و ادبیات از دوره دانش‌آموزی در مکتب آغاز می‌شود و حتی پس از فراغت از دوره لیسه، شاهد بی‌سوادی دانش‌آموزان هستیم.
نقدهایی بر روش‌های سنتی در مکاتب و ناکام بودن آن در آموزش زبان و معیارهای ادبی و نوشتاری وارد است؛ مواردی که تا دوره دانشگاه نیز همچنان مستولی است.
متاسفانه در دانشگاه‌های کشور نه‌تنها دانشجویان، بل بعضی استادان دانشگاه نیز با ابتدایی‌ترین روش‌ها و معیارهای ادبیات نوشتاری آشنایی ندارند.
اهمیت زبان در نهادهای علمی و دانشگاهی کشور آن‌قدر کاهش یافته است که کتاب، مقالات، چپترها (جزوه‌ها) و پایان‌نامه‌های تحصیلی نیز ویرایش نمی‌شود. شاید یکی از دلایل این بی‌توجهی، کم‌رنگ شدن تأثیر هویت فرهنگی مردم و فاصله گرفتن آنان از زبان و ادبیات بومی است. این بی‌توجهی موجب وارد شدن واژه‌های بیگانه در ادبیات گفتاری و نوشتاری ما شده است.
امروزه بیشتر کتاب‌ها و آثار مکتوب، در کشور ما بدون ویراستاری منتشر می‌شوند. دانشگاه که مکان جستارهای علمی و پژوهشی مسئله‌محور است، پژوهشگران در آن به مسایل بزرگ دینی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و استراتژیک می‌پردازند و دانش‌پژوهان با تحقیقات و پژوهش‌های مسلکی به دنبال حل و سمت‌وسو دادن آن به منافع مردم هستند؛ هرچند انتقادهای زیادی درباره دانشگاه‌های افغانستان وجود دارد؛ اما در این نوشته به چگونگی نوشتن متون، کتاب‌ها و چپترهایی که توسط استادان دانشگاه برای دانشجویان آماده می‌شود، تمرکز کرده‌ایم.
مراعات کردن معیارهای نوشتاری زبان و درنظر گرفتن ادبیات و معیارهای نوشتاری از اصول چاپ کتاب و مقالات در سطوح مختلف از ابتدایی تا عالی است تا حدی که ژورنال‌های پژوهشی، مقالاتی را که با معیارهای ادبیات نوشتاری برابر نباشد و اغلاط املایی داشته باشد چاپ و منتشر نمی‌کنند.
براساس یافته های روزنامه راه مدنیت، به طور میانگین از هر ۱۰کتابی که توسط استادان دانشگاه برای تدریس دروس دانشجویان ترتیب می‌شود، تنها یک جلد آن ویراستاری می‌شود و در “شناسه کتاب” ویراستار دارد و ۹کتاب دیگر بدون ویرایش در دسترس دانشجویان قرار می‌گیرد.
میر اعظم سعیدی، دانشجوی رشته جامعه‌شناسی در دانشگاه تعلیم و تربیه شهید ربانی می‌گوید که با آغاز دانشگاه، تاکنون شاهد اشتباهات نوشتاری در کتاب‌ها و چپترهای درسی بوده است.
سعیدی می‌افزاید: «بیش‌ترین اشتباه را در مضامین غیر اختصاصی، به‌خصوص مضمون ثقافت شاهد بوده‌ایم.»
آقای راستین می‌گوید که سبک واحد و توجه به ویراستاری می‌تواند باعث تولید دانش منسجم و معتبر در حوزه‌های مختلف شود و نوشته را اعتبار علمی بخشد و به خواننده کمک کند تا فهمی منسجم‌تر از متن به دست آورد.
امروزه کتاب و چپترهای درسی دانشگاه‌ها برای تدریس، سرشار از غلط و اشتباه املایی است.
ذبیح‌الله هاشمی، مسوول خانه ویرایش افغانستان می‌گوید: «بنیاد حیات راستینِ جمعی، التفات به حرمت زبان است. ما آدم‌ها، برای انقطاع از ورّاجی، یاوه‌گویی و هرزه‌گویی و اقامت در وجه اصیل زبان، به تزکیه زبان محتاجیم. درست نوشتن و درست خواندن، نخستین شعله‌های چراغ دانایی است و به‌مثابه یک راه، به دوردست‌ها اشاره می‌کند. ویرایش، تقلای حرمت زبان است و از زبان پرستاری و پاسبانی می‌کند.»
یکی از مشکلات دیگر در نظام تحصیلی کشور، عدم تدریس ادبیات نوشتاری زبان‌های ملی در رشته‌های غیر اختصاصی (به‌جز زبان و ادبیات) است.
شیر احمد سعیدی، مدیر انتشارات سعید می‌گوید: «به صورت میانگین ۵۰درصد کتاب‌هایی که این انتشارات چاپ و نشر می‌کند توسط ویراستاران این مرکز ویرایش می‌شود و سایر آثار را خود نویسنده ویراستاری می‌کند و یا بدون ویراستاری چاپ می‌شود.»
سعیدی می‌افزاید: کتاب‌های درسی و دانشگاهی، معمولا به علت این‌که نویسنده فرصت کافی برای بررسی و بازنگری کتاب ندارد و مصروفیت‌های درسی استادان دانشگاه زیاد است، سبب می‌شود به‌صورت فنی و تخصصی ویرایش نشوند.
