مکان‌ به مثابه خاطره

محمدجمعه؛ کارشناس شهرسازی و عضو انجمن شهرسازان افغانستان

سینماپارک شهر کابل از قدیمی‌ترین سینماهای این شهر بود که روزگاری صحنۀ هنرنمایی بزرگانی چون احمد ظاهر بود. تیکت‌هایش یک هفته قبل به فروش می‌رسید. ورود بدون پتلون ممنوع بود. کسانی که پتلون نداشتند مجبور می‌شدند، پتلون اجاره کنند تا بتوانند وارد سینما شوند و به تماشای فلم بنشینند.

 چند سالی به بهانۀ تعمیرات تعطیل شده بود، اما در کمال ناباوری سخنگوی شهرداری کابل، گفت: ساختمان این سینما امکان ترمیم دوباره را ندارد و در جریان هفتۀ جاری تخریب خواهد شد.

کاکای ۸۰ساله‌یی ساکن کابل می‌گفت: ۶۵سال پیش در سینماپارک کابل به تماشای فلم می‌رفته، فلم‌های هندی، امریکایی و افغانی. وی از خاطرات پتلون‌های اجاره‌یی تا تیکت‌های بازار سیاه می‌گفت. خبر تخریب را شنیده بود و پریشان از دور به سینما خیره شده بود، گویا خاطراتش همراه سینما تخریب می‌شد. می‌گوید، امیدوار است که دوباره سینمایی نو به جای سینماپارک ساخته شود.

قومندان خانه‌نشینی هم از رادیو خبر تخریب سینما را شنیده بود. او نیز مانند کاکایمان به سینمای در حال تخریب خیره شده بود. می‌گفت در زمان داکتر نجیب برای تماشای فلم هندی شعله به سینماپارک می‌آمدم و خاطرات بسیاری از آن دارم. نباید ویران شود. باید اعمار و بازسازی شود.

محمدجمعه کارشناس شهری معتقد است: خاطرات جمعی شهروندان در مکان‌های عمومی و فضاهای شهری یکی از شاخصه‌های کیفیت شهری است، زیرا زندگی روزمره اصلی‌ترین قلمروی تولید معناست. خاطره خود نه یک کیفیت، بل عنصر حیات‌بخشی به کالبد مکان و فعالیت‌هاست. نقش حافظۀ جمعی در بلوغ و کمال شهر و شهروندان بر کسی پوشیده نیست، رویش خاطرۀ جمعی  بدین معناست که در خلال رویدادهای تلخ و شیرین، زندگانی شهری جریان داشته است.

سینما‌ها فضایی همگانی برای حضور تمام اقشار جامعه هستند که در آن رویدادی فرهنگی- اجتماعی در حال وقوع است. از این رو برای ساخت و ادراک فضاهای دارای هویت مناسب است. تخریب سینما‌های یک شهر موجب تخریب هویت و خاطرات آن شهر می‌شود.

پیشنهاد می‌شود، به جای تخریب بنا‌های تاریخی همچون سینما پارک که خاطرات جمعی را به همراه دارد ترمیم و یا بازسازی شود یا تغییر فعالیت مناسب آن‌جام شود. یعنی با از دست دادن فعالیت پیشین خود فعالیتی مرتبط با گذشتۀ خود داشته باشد.

حال که سینماپارک برای نمایش فلم مناسب نیست با آن‌جام اصلاحات و تغییر فعالیت به موزیم، نمایشگاه و یا گالری مرتبط با سینمای کشور اعمار نمایند. نتیجۀ این تغییر فعالیت حفظ بنای تاریخی شهر، حفظ  و نمایش خاطرات جمعی مردم شهر کابل و جلوگیری از تخریب جامعۀ سینمایی کشور می‌شود.