«تبلیغات» در مفهوم کنونی به معنی پیام‌رسانی به وجهی گسترده و خاص – که مقبول طبع مخاطب یا مخاطبان قرار گیرد و یا آنان را با (مبلغان یا همان سازمان) همراه یا هم‌نوا کند- و عمدتاً محصول قرن هجدهم و نوزدهم به‌ویژه سده بیستم است.
«تبلیغ» به‌عنوان روش یا روش‌های به‌هم‌پیوسته در قالب مجموعه‌یی برای بسیج و جهت دادن به نیروهای اجتماعی و فردی از طریق نفوذ در شخصیت، افکار و عقاید و احساسات آن‌ها برای رسیدن به یک هدف مشخص می‌باشد که حتی ممکن است این هدف سیاسی، نظامی، فرهنگی و… مشروع و نامشروع باشد.
در کتاب دائره‌المعارف «آمریکانا» آمده است: «اعلان یا تبلیغ شامل پیام‌های دیداری-گفتاری است که از طریق وسایل تبلیغاتی با پرداخت وجه، مردم را به طریقی علاقه‌مند و موافق یک نوع محصول، خدمت، فکر، نقطه‌نظر و یا یک نماد به‌خصوص می‌کند.»
امروزه تبلیغات نیروهای امنیتی کشور در قالب‌های اردو، پولیس و امنیت ملی در صدها رسانۀ دیداری، شنیداری، چاپی و آنلاین صورت می‌گیرد. این تبلیغات در مقابل پرداخت پول توسط ارگان‌های مربوطه به صاحبان رسانه‌ها پخش و منتشر می‌شود که به باور آگاهان، از انگیزۀ قوی برای تأثیر بر اذهان عمومی برخوردار نیست.
آگاهان به این باورند که تبلیغات دستگاه‌ها و نهادهای نظامی کشور در سطحی بسیار ابتدایی و برابر با معیارهای تبلیغات نظامی صورت نمی‌گیرد.
اسدالله ندیم، کارشناس مسائل نظامی به روزنامه راه مدنیت، گفت: «تبلیغات یا اشتهار در حقیقت به‌عنوان بخش بزرگی از جنگ روانی و تبلیغاتی از اهمیت زیادی در جنگ برخوردار است، اهمیت جنگ تبلیغاتی یا روانی کم‌تر از جنگ در جبهات رودروی جنگ نیست و حتی در بعضی موارد کارآتر از جنگ رودررو است.»
آقای ندیم با اشاره بر استفاده اکثر مردم از رسانه‌ها در کشور، گفت که اعلانات رسانه‌یی به علت ارتباط مردم با رسانه، بسیار کارآمد و تاثیرگذار است. اعلانات موجود در رسانه‌ها به علت یک‌نواختی و تکراری بودن تأثیرگذاری آن‌چنانی نداشته است. این اعلانات به صورت مسلکی و معیاری تهیه نمی‌شود و مشکلات زیادی در بسته تصویری، محتوا، صدا و کیفیت آن دیده می‌شود.
بعضی از تحلیل‌گران، تبلیغات را نوعی کار آموزشی می‌دانند و این نوع را بهترین روش تبلیغ برشمرده‌اند؛ هرچند ماهیت تبلیغ با آموزش و پرورش کاملاً متفاوت است؛ ولی بسیاری بر این عقیده‌اند که تبلیغات و آموزش در تعامل باهم معنا پیدا می‌کنند.
آگاهان تأکید می‌کنند که در اعلانات نیروهای امنیتی باید افکار و ذهنیت مردم نسبت به آنان مطالعه شود. باید از لحاظ جغرافیایی بررسی شود که در کدام محدوده جغرافیایی چه نوع رسانه‌هایی فعالیت می‌کنند و نظر به آن، اعلانات ساخته شود. کلیپ‌ها، تصاویر و متن‌هایی که از آن به‌عنوان اشتهارات نظامی کار گرفته می‌شود باید در هر رسانه نسبت به وضعیت جغرافیایی و زندگی اجتماعی مردم تدوین و پخش شود.
آقای ندیم جنبه‌های هنری اشتهارات نیروهای امنیتی را مهم پنداشته و می‌گوید که باید لباس، تسلیحات، صحنه‌های عمل، شیوه رفتار و گفتار نظامیان، صدای خوانندۀ اعلان (کسی که در کلیپ به توصیف نیروها می‌پردازد) همه در شکل‌دهی یک اشتهار تأثیرگذار است و نقش به‌سزایی در جذب مخاطب دارد.
در عین حال، خبرنگار روزنامه راه مدنیت در جریان تهیۀ این گزارش با چند تن از کارشناسان و آگاهان نظامی تماس گرفته و خواهان دریافت نظریات آنان شده است؛ اما بعضی از آنان با ابراز بی‌خبری از این موضوع، حتی گفته‌اند که «تبلیغات اهمیت زیادی در بخش نظامی ندارد.»
آقای ندیم اما می‌گوید که وزارت‌های دفاع و داخله پول هنگفتی را خرج اعلانات و اشتهارات می‌کنند؛ اما متأسفانه رهبری این وزارتخانه‌ها در محتوا، کیفیت و تأثیرگذاری آن بی‌توجه هستند.
وی می‌افزاید: جوانان زیادی دارای دانش کافی برای ساخت بهترین و تاثیرگذارترین تبلیغات هستند، وزارت‌های امنیتی باید برای دست‌یابی به هدف اشتهاری و تبلیغاتی خود، کادرهای مسلکی و دانش‌آموختگان جوان را استخدام کنند؛ لازم نیست جوانان در بخش نظامی تحصیلات داشته باشند.
به باور آقای ندیم، دانش‌آموختگان روان‌شناسی، روان‌شناسی اجتماعی و جامعه‌شناسی می‌توانند در ساخت و تنظیم معیاری جنبه‌های مردم‌شناسانه اعلانات نقش مفیدی داشته باشند.
با توجه به گفته‌های آقای ندیم، با اشاره بر کارگیری از دانش جامعه‌شناسی در تبلیغات و جنگ آنلاین، به واژه «تبلیغ» در عبارت «جامعه‌شناسی تبلیغات» می‌توان ادعا کرد که در مباحث جامعه‌شناسی ارتباطات و روان‌شناسی اجتماعی، افکار عمومی و بازاریابی به مباحث قابل‌طرح در این عبارت مطرح شده است.
دانش جامعه‌شناسی نظامی برای آماده کردن و پیشبرد تبلیغات، ضروری و مهم پنداشته می‌شود. تفاسیری که در متون مختلف از چیزی به نام «جامعه‌شناسی تبلیغات» شده است این عبارت را ارائه می‌کند که «جامعه‌شناسی تبلیغات به بررسی علمی چگونگی آثار تبلیغ در جامعه» می‌پردازد.
واژه «تبلیغ» عبارت از ارسال پیام به‌منظور تأثیر بر نگرش فرد یا افراد نسبت به یک یا چند پدیده است و «پیام» چیزی است که باید به دیگری منتقل شود، خواه برای دادن اطلاعات و خواه برای اثرگذاری و اقناع. «نگرش» که معادل انگلیسی آن «attitude» است، وضعی روحی و جسمی (حال یا حالت) است که در فارسی برابر واژه‌های «گرایش»، «ایستار» و بعضاً رویکرد نیز برای آن استفاده شده است و به «حالتی دارای اجزای سه‌گانه» شناختی، عاطفی و تحریکی در انسان اشاره دارد.
«جامعه‌شناسی نظامی» نیز به‌عنوان یکی از شاخه‌های اصلی علم جامعه‌شناسی، سازمان ارتش را به‌مثابه یک نهاد و یا سازمان اجتماعی خاص بررسی می‌کند.
گفتنی است که اندیشمندان کنونی جامعه‌شناسی، جنگ و ارتش را مانند «پیتر می‌یر» جامعه‌شناس آلمانی، به شرایط اجتماعی عام ارتباط داده و نظامیان را نیز مانند سایر افراد جامعه که تأثیرات گوناگون و متقابل بر جامعه دارند، موردنظر قرار می‌دهند. وی به طرفداری «سروکین» جامعه‌شناس آمریکایی، به مسئله جنگ به‌مثابه یک موضوع جامعه‌شناسی می‌نگرد.
اسدالله ندیم، در ادامه اظهاراتش، گفت: «یکنواخت بودن اعلانات، نشان‌گر مدیریت نادرست این بخش‌هاست. معمولاً اشتهارات قدیمی هستند و بسته‌های تصویری سال‌های قبل هنوز هم در رسانه‌ها منتشر و پخش می‌شود و خلاقیتی در این بخش‌ها به خرج داده نمی‌شود؛ ادبیات گفتاری بسیار ضعیف است و انگیزۀ کافی در بیننده، شنونده و خواننده به وجود نمی‌آورد.»
به یکی از نمونه‌های این تبلیغات که بیشتر در رسانه‌های دیداری- شنیداری پخش می‌شود توجه کنید:
«بگذارید تا حقیقت بر همگی آشکار شود، شیران افغان از مسیر صلح حمایت خواهند کرد. آن‌ها مبارزین واقعی‌اند، بهتر تمرین شده‌اند، بهتر تجهیز شده‌اند و بهتر آماده‌اند تا هر آن‌کسی را که بر ضد یک افغانستان صلح‌آمیز ایستاده شود شکست بدهند.»
«دشمنان صلح نمی‌توانند کامیاب شوند. نیروهای دفاع ملی و امنیتی افغان از ارادۀ مردم پیروی می‌نمایند. صلح در افغانستان وجود خواهد داشت، این دعای تمام شهروندان افغان است.»
به گفته آقای ندیم، تصاویر استفاده‌شده در تبلیغات، جالب نیست، عدم به تصویر کشیدن نقاط قوت نیروهای نظامی مثل رژه‌های نظامی، تانک‌های زرهی و پرواز هواپیماهای جنگی که بر ذهنیت و باور مردم نسبت به نیروهای امنیتی تأثیر دارد، بسیار کم دیده می‌شود.
از عدم نوآوری در تولید اعلانات و بی‌توجهی یا بی‌خبری از اهمیت تبلیغات در نهادهای نظامی و امنیتی به‌شدت انتقاد می‌شود.
آقای ندیم می‌افزاید که کوشش، مدیریت و خلاقیت در این امر مهم است و اشتهارات متناسب با طبقه‌بندی اجتماعی، جغرافیایی و فصول، ترتیب انتشار کلیپ‌ها مطابق فصل‌های سال و مطالعه افکار مردم، بخشی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین بخش تبلیغات یا اشتهار است.
در این مورد تلاش کردیم نظر وزارت داخله را داشته باشیم؛ اما با تماس‌های مکرر موفق به این کار نشدیم.
جامعه‌شناسی جنگ و ارتش در کشور ما و در مجموع در کشورهای جهان‌سومی به دلایل متفاوتی از جمله نبود و کمبود ظرفیت علمی، محدودیت‌های تشکیلاتی و سیاسی، ناپایداری سیاسی و … تاکنون ناشناخته باقی مانده است.
به‌طور خلاصه باید گفت که فایدۀ دانستن مفهوم و محتوای مبحث جامعه‌شناسی نظامی در این امر نهفته است که پژوهشگران مسائل نظامی را به پژوهش‌های جنگ و صلح و پیش‌بینی راهکارهای متفاوتی وادار می‌کند تا اطلاعات دقیق و تازه در اختیار خوانندگان قرار گیرد.
از سوی دیگر روشن است که با مطالعه جامعه‌شناسی نظامی و جامعه‌شناسی جنگ و ارتش، مناسبات پیچیدۀ سه پدیدۀ مهم یعنی «جامعه»، «جنگ» و شیوه کهنه فرماندهی ارتش برای ما روشن می‌شود.
