بیشتر بودجه اهدا شده برای کنترول مواد مخدر در افغانستان صرف ریشه‌کنی کوکنار شده و به افزایش مساله اعتیاد کمتر توجه شده است
منبع: کاونترپانچ/ سزار چلالا
تعداد زیاد زنان و کودکان افغان معتاد به تریاک، از پیامدهای چشمگیر جنگ در این کشور است. این آمار به طرز دردناکی بازتاب‌دهنده این است که چگونه مداخلات خارجی نسل فرزندان این کشور را محکوم به یک زندگی اسف‌بار کرده‌است.
مطالعه‌‌یی که با بودجه ایالات متحده در آوریل سال ۲۰۱۵ منتشر شد، نشان داد که از هر ۹ افغان یک نفر (از جمله زنان و کودکان) از مواد مخدر غیرقانونی استفاده می‌کند. برای چندین سال، اهداکنندگان صدها میلیون دالر برای کنترل مشکل مواد مخدر افغانستان پرداخت کرده‌اند. با این حال، بیشتر این بودجه صرف ریشه‌کنی کوکنار شده و به افزایش مساله اعتیاد کمتر توجه شده. ایالات متحده بیش از ۸٫۶۲میلیارد دالر در بودجه مالیات‌دهندگان برای اقدامات مبارزه با مواد مخدر هزینه کرده‌است.
اگرچه دولت ایالات متحده به زارعان خشخاش پول پرداخت کرده تا به کشت محصولات قانونی مانند گندم روی بیاورند، اما ثابت شده که کشت کوکنار بسیار سودآور است. در سال۲۰۱۴، بر اساس برآورد دفتر مواد مخدر و جرم سازمان ملل UNDOC))، کشت تریاک رکورد زد: بیش از ۵۵۳هزار هکتار، که هفت درصد نسبت به سال قبل افزایش داشت.
ارزش صادرات تجارت تریاک بیش از ۴میلیارد دالر است. به گفته این آژانس یک چهارم این مبلغ به کشاورزان تریاک تعلق می‌گیرد و مابقی به مقامات منطقه، قاچاقچیان مواد مخدر، شورشیان و جنگ‌سالاران می‌رسد. درآمد بالای مواد مخدر باعث طولانی‌شدن ناامنی و دامن زدن به فساد در کشور می‌شود.
طبق تخمین دولت ایالات متحده، اگرچه کشت خشخاش در سال ۲۰۱۹ نسبت به ۲۰۱۸ کاهش یافته، اما تولید تریاک خالص بالقوه افزایش یافته است. سالانه ۳۸۰ تن هرویین و مرفین تولید می‌شود که تقریباً ۸۵درصد از میزان عرضه جهانی است.
بر اساس گزارش‌های بازرس ویژه امریکا برای بازسازی افغانستان، تعداد مصرف‌کنندگان مواد مخدر در کشور از ۹۲۰هزار نفر در سال۲۰۰۵ به بیش از ۱٫۶میلیون نفر در سال‌های اخیر افزایش یافته‌است. زلمی افضلی، سخنگوی وزارت مبارزه علیه مواد مخدر در افغانستان تخمین می‌زند که یک چهارم این افراد زن و کودک باشند. افضلی همچنین گفت که، اگر به همین منوال پیش برود، افغانستان ممکن است در سرانه مصرف مواد مخدر در جهان رتبه اول را کسب کند.
مطالعه‌‌یی که توسط گروهی از محققان استخدام شده از سوی وزارت امور خارجه ایالات متحده انجام شد؛ نشان داد که میزان حیرت‌انگیزی از اعتیاد به تریاک در کودکان افغان (بعضی از آنها در ۱۴ماهگی» وجود دارد، که توسط مصرف‌کنندگان بزرگ‌سال، در خانه‌هایشان معتاد شده‌اند. به گفته محققان، در ۲۵درصد از خانه‌هایی که معتادان بالغ در آنها زندگی می‌کنند، آزمایش کودکان نشان از علایم اعتیاد قابل توجه به مواد مخدر داشت.
نتایج این مطالعه باید هشداردهنده باشد، زیرا نه تنها فرآورده‌های تریاک در نمونه‌‌برداری‌ها از هوای داخل خانه یافت شده، بل غلظت بسیار بالایی نیز داشت و سلامت زنان و کودکان را با خطر جدی مواجه می‌کرد. اغلب اوقات، مردان، همسر خود را معتاد می‌کنند و مادران نیز به‌واسطه استفاده از تریاک در هنگام بارداری، قرارد دادن کودکان در معرض دود ناشی از مصرف مواد مخدر و خوراندن مقدار کمی تریاک به کودکان برای آرام کردنشان، وقتی خودشان حال مساعدی ندارند، فرزندان خود را معتاد می‌کنند.
طبق گزارش دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم ملل متحد (UNODC) هیچ کشوری در جهان به اندازه افغانستان هرویین، تریاک و حشیش تولید نمی‌کند، تمایزی غم‌انگیز برای کشوری که در اثر جنگ ویران شده است. این شاید توضیحی باشد برای اینکه چرا تلاش‌ها برای کنترول مواد مخدر، تاکنون بر روی ریشه‌کن کردن کوکنار و جلوگیری از صادرات آن متمرکز شده و به مساله افزایش اعتیاد، داخل این کشور، کمتر توجه شده است.
از جمله عواملی که منجر به افزایش میزان مصرف مواد مخدر در میان بزرگ‌سالان می‌شود، نرخ بالای بیکاری در سراسر کشور، آشفتگی اجتماعی ناشی از جنگ بی‌وقفه و جنگ‌های پیش از آن و بازگشت پناهجویانی از ایران و پاکستان است که در خارج از کشور معتاد شده‌اند.
همچنین کسانی که مواد مخدر تزریق می‌کنند به‌خاطر استفاده مشترک از سرنگ‌های آلوده با خطر ابتلا به اچ.آی.وی روبرو می‌شوند. طارق سلیمان، مدیر مرکز توانبخشی نجات در دفتر امور بشردوستانه سازمان ملل اعلام کرد: «اعتیاد به مواد مخدر و اچ‌یی وی/ ایدز، با هم سونامی خاموش افغانستان هستند.» حدود ۹۵ مرکز درمانی برای معتادان در سراسر کشور راه‌اندازی شده‌است اما بیشتر آنها مراکز کوچکی هستند که از کمبود منابع و فقدان کارکنان مجرب رنج می‌برند.
به گفته دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم ملل متحد: «… تولید مواد مخدر نه تنها جلوی پیشرفت افغانستان را می‌گیرد و امنیت آن را تهدید می‌کند، بل اعتیاد به مواد مخدر، به سلامت و رفاه افغانستان نیز آسیب می‌رساند. این دلیل دیگری برای کاهش عرضه مواد مخدر در افغانستان است و به‌عنوان بخشی از برنامه‌های اصلی مراقبت و بهداشت و درمان منابع بسیار بیشتری برای پیشگیری و درمان اعتیاد به مواد مخدر در افغانستان لازم است.»
ایالات متحده و متحدانش که جنگی را به راه انداخته‌اند، مسوولیت و امکانات اقتصادی افزایش، تامین اعتبار کافی و منابع انسانی مورد نیاز برای ایجاد مراکز درمانی و توانبخشی در سراسر کشور را برعهده دارند. سطح بالای اعتیاد به مواد مخدر در افغانستان یکی از غم‌انگیزترین میراث‌های جنگ فاجعه‌بار و غیرضروری در این کشور است.
پی‌نوشت: دکتر سزار چلالا برنده جایزه باشگاه مطبوعات خارج از کشور آمریکا در سال ۱۹۷۹ برای مقاله «مفقود شدن یا ناپدید شدن در آرژانتین: جستجوی ناامیدانه هزاران قربانی ربوده شده» است.
