منبع: تایم/ نویسنده: کیمبرلی دازیر/ ترجمه: شریفه عرفانی
در سال ۲۰۰۵ حاجی بشیر نورزی یکی از سرمایه‌گذاران اصلی طالبان و «سلطان مواد مخدر افغانستان» از دبی به شهر نیویارک پرواز کرد تا با مقامات امریکایی درخصوص صلح با طالبان به توافق برسد یا حداقل این‌طور فکر می‌کرد. این یک دام بود. مقامات اداره مبارزه با مواد مخدر ابتدا با نورزی ملاقات و بعد او را به‌دلیل عملیات جهانی قاچاق هرویین بازداشت کردند که سال‌ها بودجه ماشین جنگی طالبان را نیز تأمین می‌کرد.
وی در منطقه جنوبی نیویارک محاکمه شد و در زندان فدرال ایالات متحده به حبس ابد محکوم گردید.
این قصه مربوط به گذشته است. اکنون دولت ترمپ در نظر دارد نورزی را آزاد کند. دولت ترمپ در تلاش برای پایبند ماندن به توافق صلح ۲۹ فبروری با طالبان، این گروه ستیزه‌جو را با مساله آزادی نورزی – و آخرین افراد از زندانیان طالبان در خلیج گوانتانامو- سرگرم کرده به این امید که بتواند رهبران طالبان را بر سر میز مذاکره با نخبگان حاکم فعلی در این کشور بنشاند.
هنگامی که ملابرادر از مایک پومپئو خواست زندانیان را تا پایان ماه جنوری آزاد کند، زلمی خلیل‌زاد بی سر و صدا پیشنهاد آزادی نورزی را داد، اگرچه به‌زعم یکی از مسوولان ارشد افغان و یکی از مقام‌های ارشد غربی این به‌معنای بازگرداندن یکی از بزرگترین گردانندگان قاچاق مواد مخدر جهان به میدان است.
به گفته برخی مقامات فعلی و سابق ایالات متحده، افغانستان و کشورهای اروپایی، این درخواست بخشی از اقدام پیروزمندانه فرستاده ایالات متحده بود که دولت افغانستان را مجبور کرد با رهایی ۴۰۰زندانی طالبان، یعنی آخرین گروه موافقت کند تا در نهایت یکی از شرایط طالبان در توافق‌نامه ایالات متحده و طالبان محقق شود. همه مقامات به‌شرط ناشناس‌ماندن با مصاحبه محرمانه موافقت کردند.
دولت افغانستان پیش از این ۴۶۰۰ تن از ۵۰۰۰ زندانی را که بخشی از این توافق‌نامه بود آزاد کرده است. رییس‌جمهور اشرف غنی مانع آزادی گروه باقی‌مانده شد. برخی از آنها حملات مرگ‌باری علیه نیروهای امریکایی و ناتو، افراد نظامی و غیرنظامی افغان انجام داده بودند. در پی اعتراض خلیل‌زاد، غنی سرانجام پس از تایید لویه جرگه مشورتی صلح افغانستان در ۹ اگست با آزادی آنها موافقت کرد.
این اقدامات متواتر نشان از آمادگی دولت ترمپ برای رها کردن افراد بالقوه خطرناک طالبان و بازگرداندن دوباره آنها به این کشور است تا مقدمات آغاز دور بعدی مذاکرات صلح در افغانستان فراهم شود.
همچنین خشونت نیز در حد قابل قبول کاهش یابد تا توجیهی باشد برای عقب‌نشینی حدود ۴ تا ۵هزار سربازش از افغانستان؛ چیزی که رییس‌جمهور ترمپ در مصاحبه اخیرش با خبرگزاری آکسیوس مطرح کرده است.
نیروهای امریکایی در قلمرو افغانستان به کمترین تعداد خود بعد از حمله یازده سپتامبر خواهد رسید. اگر ترمپ موفق شود این تصمیم را پیش از ۳نوامبر عملی کند، می‌تواند در بین رای‌دهندگانی که خواهان خروج سربازان امریکایی از جنگ‌های طولانی و آشفتهاند، محبوبیت زیادی کسب کند.
ترمپ در توافق‌نامه فبروری با عقب‌نشینی مشروط همه نیروهای ایالات متحده تا ماه می ۲۰۲۱ موافقت کرده است.
غنی در سخنانی گفته است که قصد برگزاری لویه جرگه را برای تأیید آزادی پیش از درخواست ایالات متحده نداشته، اما افزوده که امضای بزرگان افغانستان نشانه اجماع ملی است.
وی در پاسخ به پرسش نشریه تایم هنگام اظهار نظر در مورد شورای روابط خارجی گفت: «پیش از این مساله، در مورد مطلوبیت صلح اجماع وجود داشت، اما نه به این هزینه (آزادی زندانیان). ما اکنون بخش اصلی این هزینه‌ها را تقبل کردهایم. این بدان معناست که صلح به نتیجه خواهد رسید. این لیست احتمالا برای ما، شما و جهان تهدیدی خطرناک خواهد بود، زیرا صدها قاچاقچی مواد مخدر و افراد جنایت‌کار نیز در میان آن‌هاست.»
مقامات فعلی و پیشین افغانستان به تایم گفتند بسیاری از زندانیانی که غنی با آزادیشان موافقت کرده، قاتلان محکوم هستند و برخی با القاعده ارتباط دارند؛ گروهی که ایالات متحده امریکا برای از بین بردن آن به میدان نبرد آمد.
بازگرداندن نورزی به‌مثابه افزودن یک بازیگردان ماهر دیگر به تجارت جهانی مواد مخدر است، در حالی‌که افغانستان در حال حاضر نیز بزرگترین تولیدکننده هرویین در جهان به‌شمار می‌رود. به گفته مقامات غربی عواید حاصل از آن بودجه طالبان را تأمین میکند.
خانم گرتچن پیتر که در مورد تجارت مواد مخدر در افغانستان تحقیق کرده و در حال حاضر هم ریاست سازمان خصوصی «کینتاک» را به‌عهده دارد (کار این سازمان ردیابی شبکه مجرمان پنهان است) میگوید: «آنها در تلاشند فعالیتشان را به روال معمول از سر گیرند.»
او میگوید: «حاجی بشیر نورزی سرمایه‌گذار و حامی اصلی طالبان بود که در صادرات هرویین و واردات اسلحه مهارت داشت.»
برای متحدان ایالات متحده، آزادی زندانیان افغان آخرین حلقه از زنجیره شوکها و غافل‌گیریهای سیاست خارجی است.
اسکات موریسون؛ نخست‌وزیر استرالیا به خبرنگاران گفت که از ترمپ خواسته تا مانع آزادی یک سرباز افغان محکوم به حمله خودی شود که منجر به کشته شدن سه سرباز استرالیایی شد.
به گفته دو مقام بلندپایه اروپایی که میخواستند در مورد ناامیدی از چیزی که زمانی اتحادی قابل اعتماد بود، سخن بگویند و خواستند ناشناس بمانند، اکنون اعضای ناتو از این میهراسند که ترمپ زودتر از موعد عقب‌نشینی کامل را اعلام کند.
این اقدام می‌تواند ملت‌های آنها را در معرض آسیب قرار دهد. یکی از مقامات میگوید: «ما برای آنها به جنگ رفتیم و بدون آنها نمی‌توانیم در این کشور بمانیم.»
او میافزاید: «اروپایی‌ها نگران این هستند که اگر در صورت خروج نیروهای ایالات متحده، افغانستان بار دیگر به پناهگاه امن برای شورشیان تبدیل شود، آنها هدف حملات آینده شورشیان قرار بگیرند.
برای دولت غنی، فشار برای آزادی زندانیان یکی دیگر از مواردی بوده که مقامات افغانستان آن را خواسته‌های زورگویانه دولت ترمپ قلمداد میکنند.
برخی مقامات می‌گویند تلاش برای آزادی زندانیان به‌دلیل جاه‌طلبی شخصی خلیل‌زاد است که میخواهد با تحقق وعده‌های ترمپ مبنی بر «آوردن سربازان ما به خانه» یا – حداقل رساندن این تعداد به کمتر از ۸۶۰۰ سرباز- به شهرت رسد و این موفقیت را به میراث بگذارد.
بسیاری از مقامات افغانستان نیز مانند مقام‌های اروپایی از این می‌ترسند که ترمپ بتواند به‌طور ناگهانی نیروهای امریکایی را در ماه‌های آینده خارج کند و سرنوشت آنها را به مرحمت طالبان بسپارد یا صرف به خاطر الزامات توافق ۲۹ فبروری تا ماه می ۲۰۲۱ ، بدون توجه به وضعیت مذاکرات بین‌الافغانی درصدد خروج کامل نیروهایش از افغانستان برآید.
آنها چشم امیدشان به پیروزی جو بایدن، معاون پیشین رییس‌جمهور است؛ چرا که معتقدند او به حفظ بخش کوچکی از نیروی ضد تروریزم امریکا در این کشور اصرار دارد. مقامات فعلی و سابق افغانستان و غرب می‌گویند که غنی با نزدیک‌شدن انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا به کندی گام برمیدارد.
به‌نظر میرسد با درخواست آزادی نورزی و زندانیان گوانتانامو، طالبان نیز پای خود را پس می‌کشند، یا تلاش میکنند تا آخرین حد ممکن از دولت ترمپ که ممکن است تا جنوری فرصتش از دست برود، امتیاز کسب کنند.
یک مقام ارشد سابق وزارت دفاع امریکا که چون هنوز در منطقه است و خواست ناشناس بماند میگوید: «امریکا باید برای تحقق این امر مشاجره‌های جدی را پشت سر بگذارد.» اما او میگوید افزودن یک مرد به میدان مواد مخدر نمی‌تواند تاثیر زیاد بر کشوری داشته باشد که در تولید هرویین در جهان پیش‌رو است.
او میگوید: «این یک نمایش قدرت از طرف طالبان است. آنها در تلاشند تا رسیدن به میز مذاکرات را در حد ممکن مشکل کنند.»
این مقام سابق میافزاید که طالبان در صورت برنده‌شدن بایدن از این اقدام پشیمان میشوند. به گفته وی «طالبان باید بدانند که به اعتقاد بایدن، رویکرد درست، افزایش فعالیت ضد تروریستی» است که پیشینهاش به‌سال ۲۰۰۹ میرسد.
شتاب برای خروج
وزیر دفاع مارک اسپر همزمان با مصاحبه ترمپ گفت که ارتش امریکا آمادگی دارد تعداد نیروهای نظامی را به زیر ۵۰۰۰ نفر برساند.
دو مقام ارشد افغانستان به تایم گفتند که هم اسکات میلر فرمانده نیروهای امریکایی در افغانستان و هم سازمان «سیا» به دولت خود اطمینان داده‌اند که ۴۵۰۰سرباز امریکایی برای ادامه مبارزه با داعش و القاعده و پشتیبانی از نیروهای امنیتی افغانستان برای مقاومت در برابر حملات طالبان و سایر شبه نظامیان کافی خواهد بود.
این حمایت ترکیبی از پشتیبانی هوایی رزمی، هواپیماهای بدون سرنشین، سایر ابزار نظارتی و نیروهای ویژه امریکایی و افسران اطلاعاتی خواهد بود.
«سیا» از اظهار نظر خودداری کرد، اما یک مقام ارشد نظامی امریکا تایید کرد میلر «خیالش راحت است» که با تعداد کمتری می‌تواند «پناهگاه امن تروریست‌ها را منحل نموده و از ارتش و نیروهای دفاعی و امنیتی افغانستان در حین دستیابی به توافق سیاسی حمایت کند.» مقامات ارتش افغانستان و امریکا هر دو با شرط ناشناس بودن صحبت کردند.
فشارهای تشدیدشده دولت ترمپ بر دولت افغانستان برای آزادی همه ۵۰۰۰زندانی طالبان نشان از این دارد که رییس‌جمهور ترمپ میخواهد نیروهای امریکایی به هر نحو بدی هم که شده افغانستان را ترک کنند.
مقامات افغان می‌گویند که وعدۀ آزادی در توافق‌نامه ایالات متحده و طالبان گنجانده شده بود، اما این مساله تا زمان امضای این توافق‌نامه هرگز با مقامات افغان در میان گذاشته نشده و موافقت‌شان کسب نشده بود.
این امر ابتدا باعث ایجاد اصطکاک شد، اما تا اواسط ماه مارچ، غنی با اکراه با آزادی تا «سقف پنج‌هزار زندانی» در دستههای ۱۰۰نفری پس از بررسی هر پرونده توسط مقامات افغان موافقت کرد و تا کنون ۴۶۰۰زندانی نیز آزاد شده است. طالبان ادعا میکنند که در عوض، ۱۰۰۰ پرسونل امنیتی افغان را آزاد کرده‌اند.
به گفته مقامات فعلی و پیشین افغانستان ۴۰۰ مورد اخیر شامل افرادی میشوند که به باور آنان و ناتو قابل قیاس با زندانیان قبلی نیستند.
حمدالله محب، مشاور شورای امنیت ملی افغانستان به‌طور علنی گفت که حداقل ۵نفر از زندانیان پشت حملات عمده تروریستی بودند.
صدیق صدیقی؛ سخنگوی غنی ایمیلی برای تایم فرستاد که می‌گفت دولت افغانستان «جزییات در مورد برخی از زندانیان را به اشتراک گذاشته که تهدیدی برای متحدان بین‌المللی ما بوده و یا کسانی که باعث تهدیدهای امنیت ملی برای متحدان ما شدهاند. اما حاضر نشد در مورد ماهیت اتهامات علیه کسانی که طالبان خواستار آزادی آنها شدهاند اطلاعات بیشتری بدهد.
در حالی که ماه‌ها گذشته است و مساله آزادی آخرین گروه از زندانیان باعث توقف ورود به مرحله بعدی مذاکرات شده، رابرت اوبراین، مشاور امنیت ملی امریکا در یک تماس تلیفونی با غنی صحبت کرد. سه مقام ارشد افغان و یک مقام ارشد غربی به تایم گفتند اوبرایان پس از شنیدن نگرانی‌های غنی تأیید کرد که او مجبور نیست آنها را آزاد کند. یک مقام ارشد دولت تأیید کرد که تماس بین اوبرایان و غنی رخ داده است، اما حاضر به اظهار نظر در مورد موضوع زندانیان طالبان نشد. صدیقی سخنگوی غنی نیز از اظهارنظر درباره محتوای این تماس خودداری کرد.
یکی از مقامات ارشد افغانستان میگوید اما وقتی خلیل‌زاد در همان ماه بعد از اینکه ابتدا در دوحه برای دیدار با هیات طالبان تواقفی داشت به کابل سفر کرد، به غنی توضیح داد که طالبان همچنان بر آزادی آخرین گروه پافشاری میکنند، درغیر این صورت، شبه نظامیان «خشونت را شدت می‌بخشند.»
طبق اظهارات هر سه مقام افغان، خلیل‌زاد گفته بود گروه طالبان توافق کرده‌اند در صورت موافقت غنی با آزادی زندانیان، بلافاصله گفتگوی بین‌الافغانی که برای پایان دادن به نبرد بین طالبان و دولت افغانستان طرح‌یزی شده را در دوحه آغاز کنند.
دو مقام می‌گویند که پمپئو در ادامه تماس تلیفونی با غنی درخواست خلیل‌زاد را تکرار کرد. بلافاصله پس از آن، رییس‌جمهور غنی یک لویه جرگه مشورتی تشکیل داد تا این موضوع به رای گداشته شود، روند مبهمی که به وی در داخل کشور پوشش سیاسی داد، حتی این بزرگان شاکی بودند و می‌گفتند هرگز لیست افرادی که قرار است به آزادیشان رای دهند در اختیار آنها گذاشته نشده است.
پس از آن صدیقی سخنگوی غنی به رسانه‌های افغانستان گفت که در میان این زندانیان هیچ خارجی وجود ندارد، اما وی روز پنج‌شنبه در گفتگو با تایم تأیید کرد که دولت «اسامی و مشخصات ۴۰۰زندانی را با نمایندگان لویه جرگه به اشتراک نگذاشته است.»
یکی از مقامات افغان میگوید که زندانیان «ظرف دو روز» آزاد خواهند شد، اما تا زمانی که طالبان محل حدود ده‌ها سرباز مفقود افغان عمدتا کماندو را اعلام نکرده یا بیانیه‌یی برای خانواده‌های مفقودان مبنی بر اینکه این افراد در بازداشت آنها نیستند امضا نکرده تا باعث آرامش این خانوادهها شود، بخشی از آنها را نگه خواهد داشت.
این می‌تواند به‌معنای به تأخیر افتادن بیشتر مذاکراتی باشد که قرار بود از اواسط ماه اگست آغاز شود.
سخنگوی طالبان اینکه ۴۰۰زندانی اخیر ویژگی‌هایی دارند که برای نیروهای ایتلاف خطرناک به حساب میآیند را رد کرده و افزود که هیچ کدام از آنها خارجی نیستند.
وی گفت: «این ادعا و اظهارات کسانی است که می‌خواهند توافق‌نامه را بر هم بزنند تا در مسیر حل صلح‌آمیز مساله افغانستان مانع‌تراشی کنند. آنها مانند سایر زندانیان، زندانی سیاسی هستند.
سهیل شاهین از دوحه به تایم گفت: «مقاومت در برابر اشغال خارجی وجود داشت. هر دو طرف هر روز به یکدیگر حمله می‌کردند، اما خسارات ما چندین برابر بیشتر از آن‌هاست؛ زیرا ما سلاح‌های پیشرفته نداشتیم. با این حال، اکنون ما به توافق رسیدهایم.»
در مورد نورزی، شاهین تأیید کرد که ملا برادر خواستار آزادی وی و همچنین زندانیان گوانتانامو شده است. نماینده خلیل‌زاد اظهار نظر در مورد اینکه آیا او توصیه به آزادشدن فروشنده بدنام مواد مخدر را نپذیرفت. کسی که یک‌بار پس از ۱۱سپتامبر به سیا برای ردیابی اسامه بن لادن وعده کمک داده بود، تنها به این خاطر که به‌واسطه این آزادی دوباره امپراتوری مواد مخدر خود را از سر گیرد. وزارت امور خارجه به درخواست اظهار نظر در مورد نورزی یا گفتگوی بین پمپئو و غنی پاسخ نداد.
یکی از ماموران ارشد اداره مبارزه با مواد مخدر که در دستگیری نورزی دست داشت در واکنش به آزادی وی استعفا داد و خاطرنشان کرد که خلیل‌زاد قبلا آزادی سلطان مواد مخدر دیگر طالبان به نام حاجی جمعه خان را نیز به خاطر کشاندن طالبان بر سر میز مذاکرات در سال ۲۰۱۸ ضمانت کرده بود. این مامور نورزی را این گونه توصیف کرد: «بزرگترین قاچاقچی هرویین در جهان و یکی از بنیان‌گذاران شوراهای طالبان در افغانستان.»
این مقام ارشد سابق اداره مبارزه با مواد مخدر میگوید: «نگرانی من این است که اگر کسی فکر میکند آنها قرار است با خریطه‌های خریدشان از سوپرمارکتها به خانه برگردند… در خیال خام به سر میبرند. آنها می‌خواهند با حس انتقامجویی از همان جایی که رها شده بودند، کارشان را از سر گیرند و قرار است ایالات متحده امریکا هدف این انتقامجویی قرار بگیرد.»
