منبع: لافره ((Lawfare / عبدالسید*/ مترجم: شریفه عرفانی
به نظر می‌رسد گروه وابسته به دولت اسلامی مقیم در افغانستان، شاخۀ خراسان داعش، در پی از دست دادن رهبری و از هم‌گسیختگی و تاخیر در انجام عملیات، در تلاش است تا به بقای خود در این کشور ادامه دهد و بازماندگان شاخۀ خراسان دولت اسلامی در تلاشند این گروه را دوباره نظم دهند.
به تازگی شاخۀ خراسان داعش، شهاب المهاجر را به عنوان رییس منطقه‌یی جدید خود منصوب کرد.
طبق منابع متعدد، رییس تازه منصوب شدۀ شاخۀ خراسان داعش یک عرب از خاورمیانه است که پیش از این در منطقۀ افغانستان – پاکستان با القاعده همراه بوده است. انتخاب المهاجر حاکی از آن است که برای اولین بار فردی از خارج از جنوب آسیا به عنوان رهبر ارشد دولت اسلامی در منطقه منصوب می‌شود که می‌تواند پیامدهای قابل توجهی برای این گروه داشته باشد.
انتصاب المهاجر در‌هاله‌یی از رمز و راز قرار گرفته و شاخۀ خراسان داعش برای رفع این ابهام کاری نکرده است.
در ماه می، تیم نظارت بر تحریم شورای امنیت سازمان ملل متحد گزارش داد که ابومحمد سعید خراسانی، تبعۀ سوریه به احتمال زیاد رهبر جدید شاخۀ خراسان داعش شود. سپس، در جنوری بلال سروری، روزنامه‌نگار افغان گزارش داد که المهاجر به عنوان رهبر جدید شاخۀ خراسان داعش انتخاب شده است.
خراسانی و المهاجر ممکن است هردو یک نفر باشند. همان‌طور که اسفندیار علی‌میر، کارشناس جهادگرایی در جنوب آسیا در دانشگاه استنفورد متذکر شده، داشتن چندین نام مستعار برای جهادگران خارجی به دلایل امنیتی امری معمول است.
ادارۀ ولایت‌های دور دولت اسلامی و مجرای رسانه‌یی شاخۀ خراسان داعش، رسانۀ المیلات، تایید کرد المهاجر، رییس جدید شاخۀ خراسان داعش در ماه جنوری بوده اما عکس یا جزییات دیگری از بیوگرافی وی ارایه نداد.
المیلات پیام صوتی ضبط شده‌یی که توسط المهاجر نوشته شده و توسط سلطان‌عزیز اعظم، سخنگوی شاخۀ خراسان داعش به پشتو خوانده شده را خطاب به اعضای شاخۀ خراسان داعش در افغانستان منتشر کرد.
پیام المهاجر ابهامات دربارۀ هویت وی را بیش‌تر کرد، اما سرنخ‌هایی نیز می‌تواند در خود داشته باشد. یکی از توضیحات ممکن برای خواندن پیام توسط اعظم این احتمال است که المهاجر به زبان‌های محلی افغانستان مانند پشتو و دری مسلط نیست و برای برقراری ارتباط با افراد گروه به یک مترجم احتیاج دارد.
در این صورت، ادعای ذکرشده در گزارش شورای امنیت سازمان ملل و از سوی بلال سروری مبنی بر اینکه رییس جدید شاخۀ خراسان داعش یک عرب احتمالا سوریه‌یی یا عراقی است، معتبر می‌شود.
احتمال دیگر این است که شاخۀ خراسان به خاطر محافظت از وی، تمام جزییات دربارۀ رهبر جدید خود را پنهان می‌کند، زیرا احتمال دارد که او نه تنها از جانب دولت‌های ایالات‌متحده و افغانستان بل از سوی طالبان نیز مورد هدف قرار بگیرد.
مهم‌ترین سوال تحلیل‌گران در مورد انتصاب المهاجر این است که غیرافغان بودن وی بر سازمان و توانایی رهبری وی چه تاثیری خواهد داشت.
تحلیل‌گرانی که من با آن‌ها در مورد انتقال رهبری بحث کرده‌ام، معتقدند تعیین یک غیرافغان به عنوان رییس شاخۀ خراسان داعش تصمیمی است که این گروه را بیش‌تر تضعیف می‌کند.
امیرا جادون، استاد وست پوینت، استدلال می‌کند که این انتصاب را رده‌های افغان سازمان نخواهند پذیرفت.
به همین ترتیب، برهان عثمان، مشاور ارشد گروه بحران بین‌المللی، معتقد است که یک عرب با آشنایی کم و یا هیچ گونه آشنایی با قلمرو، فرهنگ و زبان افغانستان برای رهبری این گروه با چالش مواجه خواهد شد.
استدلال‌های جادون و عثمان با سابقۀ تاریخی تغییرات رهبری گروه‌های جهادی در افغانستان مطابقت دارد و این همان تجربۀ جهاد ضد شوروی است.
از آن زمان، عموم غیرافغان‌ها به عنوان رهبر گروه‌های مسلح متشکل از افغان‌ها معرفی نشده‌اند. برجسته‌ترین نمونه، شیخ عبدالله اعظم، رهبر جهادی فلسطین است. او علی‌رغم برخورداری از جایگاه بی‌نظیر در میان گروه‌های بزرگ جهادی افغانستان، تلاش کرد تا در دهه ۱۹۸۰ خود را به عنوان رهبر جهادی‌های افغانستان معرفی کند.
در عین حال، با توجه به سیاست داخلی خاص شاخۀ خراسان داعش، حداقل سه دلیل وجود دارد که چرا یک فرد غیرافغان با رابطه در خاورمیانه برای احیای این شاخه موقعیت بهتری نسبت به فردی با اعتبار محلی دارد.
نخست، یک فرد غیرافغان برای مقابله با خصومت‌های داخلی در میان جناح‌های محلی که شاخۀ خراسان داعش را نابود کرده در موقعیت بهتری است.
از زمان شکل گیری، آن‌ها از درگیری‌های داخلی به خاطر قومیت‌ها و ملیت رهبران خود رنج می‌برند. این اختلاف‌ها ابتدا میان رییس اول شاخۀ خراسان، حافظ سعید خان و رهبر برجستۀ سلفی، شیخ عبدالرحیم مسلم دوست، ظاهر شد.
دوست، ظاهرا به خاطر مسایل سیاسی از پذیرفتن رهبری سعید خان امتناع ورزید، اما اظهاراتش در محکومیت وی، آشکارا نشان داد که عدم تمایلش به پذیرش رهبری سعید خان به دلیل پیشینۀ پاکستانی او است.
در مقایسه، عرب بودن المهاجر به او مزایای بی‌نظیری در افغانستان اعطا می‌کند. این مزیت ویژه در جوامع جهادی افغانستان و پاکستان از دلایل تاریخی که در جهاد ضد شوروی ریشه دارد، سرچشمه می‌گیرد.
عرب بودن المهاجر همچنین وی را از درگیری‌های قومی و ملی که بر مقامات افغانستانی و پاکستانی این سازمان تاثیر گذاشته جدا می‌کند.
دوم، المهاجر می‌تواند از شبکه‌های خود در عراق و سوریه برای تقویت این شاخه بهره ببرد. وی می‌تواند به نحوی جنگجویان خارجی را به خراسان جذب کند که از عهدۀ یک رهبر افغانستانی یا پاکستانی برنمی‌آید. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که این روند از قبل آغاز شده‌است.
براساس گزارش کمیتۀ تحریم‌های شورای امنیت سازمان امنیت ملل در جولای ۲۰۲۰، اخیرا دو عضو ارشد دولت اسلامی از خاورمیانه وارد افغانستان شده‌اند.
سوم، المهاجر می‌تواند از روابط خود با کادر القاعده برای جذب در سازمان القاعده در افغانستان استفاده کند. این احتمالا همان چیزی است که در ذهن رهبران شاخۀ خراسان است، خصوصا اکنون که برخی از رهبران و پرسنل القاعده نگران توافق صلح طالبان با ایالات‌متحده هستند، توافقی که بر اساس آن طالبان مکلف به تکذیب این گروه شده‌اند.
در گذشته شاخۀ خراسان داعش توانسته جنگ‌جویانی را از القاعده به سمت خود جذب کند. از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ بسیاری از اعضای القاعده، حتی برخی از رهبران ارشد، به شاخۀ خراسان داعش پیوسته‌اند.
توافق صلح همچنین ممکن است اعضای تندرو طالبان افغانستان را به سمت سازمان‌های دیگر سوق دهد و گروهی به سرپرستی یک عرب و پیشکسوت سابق القاعده احتمالا نسبت به رقبایی که وضعیت قومی و ملی رهبران آن منجر به ایجاد درگیری‌های داخلی می‌شود، گزینۀ جذاب‌تریک است.
شاخۀ خراسان داعش همچنان به خشونت در افغانستان ادامه می‌دهد. علی‌رغم از دست دادن قلمرو، حملات عمده‌یی را در کابل و ننگرهار انجام داده است.
در ماه اگست، شاخۀ خراسان داعش بزرگ‌ترین حمله خود را انجام داد، در حمله‌یی هماهنگ زندان مرکزی ولایت ننگرهار را هدف قرار داد. سخنگوی شاخه داعش خراسان، سلطان عزیز اعظم ادعا کرد که این حمله توسط المهاجر انجام شده است.
به نظر می‌رسد هدف از بیانیه‌های این گروه در مورد این حمله جلوه بخشیدن به اعتبار المهاجر به عنوان یک رهبر کارآمد و نشان دادن ارادۀ مصمم وی در این راه به سایر گروه‌های جهادی است.
با وجود محدودیت‌های گروه، ناچیز پنداشتن آن زود است. این گروه و رهبر جدید آن، تهدید پایدار برای صلح و ثبات افغانستان به شمار می‌روند.
*عبدالسید؛ فوق لیسانس علوم سیاسی از دانشگاه لوند سویدن است و اکنون به عنوان یک محقق مستقل کار می‌کند. تحقیقات وی در مورد جهادگرایی و منطقه افغانستان- پاکستان است.
مطلب اصلی را در اینجا بخوانید:
https://www.lawfareblog.com/who-new-leader-islamic-state-khorasan-province
