ازدواج‌ها در افغانستان و پاکستان

ازدواج یا عروسی در کشورها، ادیان و مذاهب مختلف طی مراسم‌ گوناگون اجرا می‌شود.

 افغانستان و پاکستان دو  کشور اسلامی با گرایش‌های متفاوت فرهنگی و اجتماعی که در هر منطقۀ آن مراسم ازدواج به گونه‌های متفاوت برگزار می‌شود، اما مصارف گزافی که در ازدواج بالای فامیل‌ها گذاشته می‌شود باعث مجرد ماندن جوانان تا دیر وقت شده است.  در ابتدا می‌پردازیم به این‌که در افغانستان این مراسم چگونه اجرا می‌شود و شامل چی چیز‌ها می‌شود؟

در افغانستان مراسم ازدواج با خواستگاری دختر از سوی فامیل پسر آغاز می‌شود و سپس در صورت موافقت دو طرف، مراسم لفظ دادن، شیرینی‌خوری و در اخیر با مراسم عقد نکاح و بستن کمر دختر با تکۀ سبز که نشان‌دهنده پاکی دختر است و مراسم تخت‌جمعی ختم می‌شود.

گرفتن طویانه از فامیل پسر یکی از مشکلات عمده ازدواج‌ها در افغانستان است که اندازه پول طویانه از۵۰هزار افغانی آغاز تا ۲ میلیون و یا گاهی هم فراتر از آن در برخی از ولایات می‌رسد.

وحید بهنام؛ دانشجوی سال اخیر دانشکدۀ اقتصاد در یکی از دانشگاه‌های خصوصی هرات است که یک سال پیش همراه با معصومه دختر خاله‌اش نامزد شده است.

او می‌گوید زمانی‌که اعضای فامیلش از دختر‌ خاله‌اش خواستگاری کردند، فامیل دخترخاله‌اش برای او فهرستی تهیه نمود که در آن ملبغ ۷۰۰هزار طویانه، ۱۰ جوره لباس برای عروسی، گردن‌بند با گوش‌واره و ۲۴ عدد چوری طلا، ازدواج و شیرینی‌خوری در یکی از مجلل‌ترین هوتل‌ها که گنجایش بیش از ۲۰۰۰ مهمان را داشته باشد، مصارف مکمل شب حنا به همراه مصارف تخت جمعی شامل بود.

به گفته وحید، مجموع این فهرست نزدیک به ۳ میلیون روپیه می‌شود که برای جوانی که هنوز هم دانشجو می‌باشد خیلی دشوار است، اما به دلیل عشق و محبتی که در برابر معصومه دارد حاضر به قبولی این فهرست شد.

از بهنام پرسیدم، در صورتی که او هنوز هم دانشجو است و وظیفه هم ندارد چگونه می‌تواند این مصارف را بپردازد؟

«خوب اگر واقعیت بگویم خیلی مصارف گزاف است، یک قسمت کوچک پول را فامیل می‌پردازد و بقیه دیگر را قرض می‌کنم که قرض را پس از ازدواج که صاحب وظیفه شدم پرداخت خواهم کرد، اگر نشد مجبورم به ایران بروم و کار شاقه بکنم تا این که قرض‌هایم را پرداخت کنم.»

به همین شکل شاکر محمدی نزدیک به ۵ سال است با دختری که تا زمان ازدواج او را اصلن ندیده بود ازدواج کرده و حال برای سفر به ایران درخواست ویزه داده است.

 محمدی جوان ۲۵ سال که از ۱۲ سالگی تا اکنون شغل گِل‌کاری را پیش می‌برد و روزانه اگر بتواند کاری پیدا کند مبلغ ۳۰۰ روپیه عاید دارد، حکایت‌های تلخ از روزگار دارد.

او می‌گوید زمانی‌که ۲۰ سال داشت، فامیل‌اش با آن که اقتصاد ضعیف داشتند بر ازدواج او تأکید کردند. او ناچار شد قبول کند.

به گفته محمدی از زمانی که فامیل او برای خواستگاری رفتند و سپس شیرینی گرفتند و تا این‌که مراسم ازدواج‌اش پایان یافت مصارف همه این مراسم‌ها را از اقارب و دوستان خود قرض می‌گرفت و در نهایت پس از این‌که سال‌ها از ازدواج‌اش می‌گذرد، اما تا هنوز نتوانسته با شغل روزانه قرض را بپردازدو حال مجبور شده تا افغانستان را به قصد ایران برای دریافت پول خوب‌تر ترک کند.

تعداد زیاد پسران از توقعات بلند دخترخانم‌ها در برگزاری مراسم ازدواج نیز شکایت دارند. با یکی از دختر خانم‌ها به اسم مرجانه در این مورد گفت‌وشنودی انجام دادم. در نخست از او پرسیدم آیا با مصارف کم نمی‌شود مراسم عروسی را برگزار کرد؟

مرجانه می‌گوید که شما بهتر می‌دانید در افغانستان هر آن چی خانواده‌ها برای فرزندان‌شان مدنظر می‌گیرند و یا هم تصمیم می‌گیرند همان کار را انجام می‌دهد، چی برای ازدواج و چی در مصارف ازدواج.

مرجانه می‌افزاید: زمانی که او را به عروسی کسی در آوردند بارها تأکید بر این داشت که نباید مصارف گزاف باشد و ازدواج به گونه عادی باشد، اما خانواده او به‌خاطری که از دیگران بالاتر باشند مصارف گزاف را بالای فامیل خسران‌اش قبولاندند.

اما در کشور پاکستان که در همسایگی ما قرار دارد مراسم ازدواج چگونه برپا می‌شود؟

مراسم خواستگاری نخستین مرحله پیوند دو جوان برای آغاز زندگی جدید است و در صورتی که دو طرف با پیوند مقدس ازدواج موافق باشند رسم رد و بدل کردن انگشتر نامزدی و بستن بازوبند موسوم به «امام ضامن» به بازوان عروس و داماد برای حفاظت از شر حسودان  صورت می‌گیرد.

با وجود رسم و رواج‌های گوناگون در شهرهای مختلف مراسم عروسی در سراسر پاکستان دارای سه مرحله است، نخست رسم حنا که همان رسم حنابندان است. بعد رسم نکاح و در آخر دادن ولیمه که در فرهنگ کشور ما به آن تخت‌جمعی یاد می‌کنند.

در پاکستان برخلاف افغانستان مصارف جهیزیه، طویانه و مراسم ازدواج بالای فامیل دختر می‌باشد و صرف مصارف ولیمه یا تخت‌جمعی را خانواده پسر پرداخت می‌کند.

نظر به گزارشات نشر شده در سایت‌های مختلف پاکستان، آمار خودکُشی دختر و خانم‌ها بین سنین ۱۸ الی ۵۰ سال،د به دلیل نداشتن پول کافی برای ازدواج و فقر، نسبت به افغانستان بیشتر است و تعداد زیادی از خانواده‌های پسر دوست دارند با خانواده‌های سرمایه‌دار ارتباط برقرار نمایند.

رانیا ۳۳ دارد و در شهر حیات‌آباد، ولایت اسلام‌آباد پاکستان همراه با فامیل خود زند‌گی می‌کن. او تازه به عنوان خدمه در یکی از هوتل‌های مشهور اسلام‌آباد برای تهیه مصارف ازدواج کار را شروع کرده است.

رانیا گفت که برای هر فردی که پیشنهاد ازدواج داده از او پول گزاف به‌نام «طویانه» و اشیای فراوان به‌نام «جهیزیه” خواسته‌اند، اما به دلیل اقتصاد ضعیف نتوانسته تقاضاهای فامیل پسر را تکمیل کند و ازدواج‌اش لغو شده است.

به گفته رانیا او چندین بار به‌خاطر طعنه‌های مردم به دلیل مجرد بودن  دست به خودکُشی زده که خوشبختانه در هر بار نجات یافته و حالا تصمیم قاطع برای تهیه پول عروسی گرفت است.

هیرا دانشجوی مقطع ماستری دانشکده حقوق است، اما او برخلاف سایر دختران می‌گوید که هر کشور فرهنگ متفاوت خود را دارد، زمانی که کشور ما این گونه فرهنگ را دارد باید به دید باز نگریست و همان رسوم را به‌جا کنیم. او به‌خاطر ازدواج با پسر مورد علاقه‌اش حاضر است که هر قیمت را بپردازد و بدون هیچ باکی با او ازدواج کند.

شهزاد علی یکی از باشند‌گان پاکستانی می‌گوید که چندی قبل با همصنفی‌اش نامزد شد و از او در خواست هیچ‌نوع طویانه و جهیزیه را نکرده، بل درتلاش است که این رسوم ناپسند را از میان جامعه بردارد.

به گفته شهزاد، جوانان با دانش نباید این گونه فرهنگ‌ها را تعقیب کنند باید در تلاش باشند تا با آوردن سهولت‌های جدید این چالش را از بین ببرند.

نظر به نکات ذکرشده در قانون ازدواج هر کشور بیشتر تاکید بالای کاهش مصارف در برگزاری این مراسم شده است.

به گونه مثال؛ دولت پاکستان طبق قانونی که در سال ۱۳۵۵ (۱۹۷۶م) به تصویب رسانده ارزش جهیزیه را مبلغ پنج هزار روپیه گفته، اما با گذشت هر سال با آن که ارزش جهیزیه و طویانه کاهش پیدا نمی‌کند افزایش چشم‌گیری نیز دارد.

وزارت عدلیه افغانستان نیز چندی پیش قانون ازدواج را توشیح نمود که نظر به همین قانون فامیل پسر بیش از ۱۰هزار روپیه برای جهیزیه داده نمی‌توانند، فامیل دختر نمی‌تواند فامیل پسر را مکلف به پرداخت طویانه نماید، خانواده‌های پسر و دختر نمی‌توانند هیچ هدیه‌‌یی گرانبها را به رسم عید، نوروزی و سایر مراسم با همدیگر مبادله کنند، ازداوج پسر قبل از سن ۱۸ سالگی و از دختر قبل از سن ۱۶ سالگی جرم پنداشته می‌شود.

آن گونه که در این قانون آمده افرادی که این موارد را رعایت نکنند از ۶ ماه الی ۳ سال به حبس محکوم می‌شوند و اجناس گرفته‌شده دوباره بازگردانده می‌شوند.

حکومت‌های پاکستان و افغانستان تلاش دارند تا در رعایت قانون ازدواج نسبت به قبل فعال‌تر شوند، اما این که تا چه اندازه در کارشان موفق می‌شوند زمان پاسخ خواهد داد.

گزارش: تمنا بهار