دکتور نصیر آرین
رسانه، رسالت دارد. رسالت در ارایۀ اطلاعات دقیق، رسالت در جهت‌گیری‌های معنادار سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و رسالت در برابر رسانگی خویش. این رسالت مستلزم تعهد است، تعهدی که استوار بر اصلاح شالوده‌های فرایند دانایی، روشن‌فکری و مدنیت باشد و برای رسیدن به این هدف پایش هرگز نلرزد.
کار خبرنگاری و فلسفۀ رسانه، میزان‌پذیر است. ابزار میزان‌سنجی در هر فرهنگ و حتا در هر دیدگاهی متفاوت است.
برای من، دستِ‌کم در این جُستار کوتاه، ابزار و متود میزان‌سنجی رسانه و کار رسانه‌‌یی «اصل تعاون» cooperative principle در نظریۀ کاربردشناسی (Pragmatics) «پل گرایس» است که در پی مطالعۀ رابطه میان صورت‌های زبان‌شناختی و کسانی است که از این صورت‌ها استفاده می‌کنند، زیرا رسانه، باید به شرایط تضمین ارتباط زبانی و اطلاعاتی بپردازد و این نوع برخورد با زبان، اصل تعاون در دیدگاه گرایس است. اصل تعاون از نظر من تا حد زیادی قابل تعمیم به کار رسانه‌‌یی است و برخی از این اصول در تولید و تغییر گفتمان خبری نقش عمده بازی می‌کند.
در اصل تعاون گرایس چهار مقوله از همدیگر متمایز و به گونۀ توأمان برای شکل‌گیری گفتمان خبری و رسانه‌‌یی مهم پنداشته می‌شوند:
۱- کمیت: ارایۀ اطلاعات در حد نیاز. یعنی در مشارکت دیالوگی، میان تولیدکنندۀ اطلاعات و مخاطب باید هم‌خوانی و تعادل وجود داشته باشد.
۲- کیفیت: کیفیت، در نظام گفتمان خبری و رسانه‌‌یی می‌تواند به عنوان یک فرااصل نقش بازی کند. مشارکت میان تولیدکنندۀ اطلاعات و مخاطب باید صادقانه باشد، آنچه را که فکر می‌کنیم کذب است، نگوییم و آنچه را که شاهد کافی برای آن نداریم نشر نکنیم.
۳- ارتباط: این مقوله یکی از شرایط اصلی گفتمان رسانه‌‌یی و خبری را تشکیل می‌دهد. تحلیل این مقوله در رسانه‌ها، میزان «درک» و «دریافت» متولیان رسانه را به رخ مخاطب می-کشد. خبرنگار بایستی، به پشت رخدادها پرتاب شود و لایه‌های پنهان خبر را فتح کند تا وقایع را بتواند اولویت‌بندی و از میان هزاران واقعه به موردی بپردازد که از همه جدی‌تر، مهم‌تر و ارزنده‌تر است. رسانه‌هایی که بر مسند احزاب، ایدیالوژی، دین و … تکیه زده‌اند کم‌تر می‌توانند از این اصل تعاون سود ببرند.
۴- شیوه: شیوه نیز یکی از فرااصل‌های «اصل تعاون» در دیدگاه گرایس و تحلیل گفتمان خبری و رسانه‌‌یی است. بنای اصلی این اصل بر این است که رسانه باید واضح سخن بگوید، از ابهام و اطناب بپرهیزد. سخن در رسانه و خبر باید مختصر، مستدل و دارای نظم و ترتیب منطقی باشد.
با توجه به این چهار اصل در دیدگاه تعاون گرایس، رسانه‌ها را می‌توان محک زد و میزان ارزشی آن‌ها را در بازتاب وقایع سنجید. من به عنوان خوانندۀ همیشگی روزنامۀ راه مدنیت، نخستین روزهای ایجاد آن را که هفته‌نامه بود به یاد دارم. اتاق کوچکی در طبقه سوم یا چهارم یک ساختمان با امکانات بسیار ناچیز، اما با ولع و عشقی که مسوول این رسانه برای انجام رسالت خویش در امر اطلاع‌رسانی داشت، شروع شد. این راه هم‌چنان با عشق و علاقمندی ادامه یافت و امروز مسیر ده‌ساله را پیموده و به یکی از رسانه‌های مهم و مطرح تبدیل شده است.
اصل کمیت در این رسانه از آغاز تا امروز به گونۀ مدرج اعمال شده. هفته‌نامه با تعداد صفحه‌های کم و سیاه و سفید، اما با دقت در اطلاعات و هم‌چنان دقت در مسایل ویرایشی و زبانی، سپس هفته‌نامه با دیزاین جدید و صفحه‌های رنگی و بعد هفته‌نامه و در کنار آن وب‌سایت راه مدنیت و سرانجام روزنامه با قطع و صحافت و میزان اطلاعات، گزارش‌ها، تحلیل‌ها و مقالات زیاد، کمیت کار را با توجه به امکانات تمثیل می‌کند.
من حداقل تا حالا چیزی در مورد این رسانه نشنیده‌ام که کسی از عدم دقت و سلامت اطلاعات شکایتی درج کرده باشد. این امر می‌رساند که برای ارایۀ اطلاعات، شاهد کافی در دسترس دارند و بدون دقت و تامل، خبر یا ادعایی را نشر نمی‌کنند. اصل ارتباط در این رسانه با حضور چهره‌های مطرح و باسواد کشور در هیأت تحریری و دبیری این رسانه باعث شده تا تیترها و عنوان تحلیل‌ها و خبرها به مغز وقایع نفوذ کند و بر روزمرگی و ساده‌انگاری وقایع خط بکشد. اصل شیوه نیز تا آنجا که حتا در اکثر موارد، ویرایش چربی از مطالب ارایه داده‌اند، تا ابهام و اطناب مطالب را بزدایند، اعمال شده است.
با این توصیف، روزنامۀ راه مدنیت، راهِ مدنیت را خوب رفته است و انتظار می‌رود که با جدیت و دقت مداوم به میزان اعتبار و اهمیت خود بیشتر از پیش بیفزاید. پاینده باد راهی که به مدنیت می‌رسد.
