برای توقف خشونت چه می‌توان کرد؟

آگاهان امور: دیپلماسی فعال، فعالیت فرهنگی و قوه قهریه، مهم‌ترین ابزار برای توقف خشونت‌هاست

هم‌زمان با کاهش بی‌سابقه نیروهای امریکایی و افزایش خشونت‌های مرگ‌بار در افغانستان، شماری از آگاهان و قانون‌گذاران پیشنهاد می‌کنند که طرف‌های منازعه برای توقف این خشونت هرچه زودتر انعطاف نشان دهند تا مردم به شمول نیروهای جنگی دو طرف، از این وضعیت نجات یابند و برخی دیگری از قانون‌گذاران دیپلماسی فعال، تشدید قوه قهریه و فعالیت‌های فرهنگی (نرم‌افزاری) را به‌منظور کاهش این خشونت علیه گروه‌های جنگ‌طلب پیشنهاد می‌کنند.

این پیشنهادات پس از آن مطرح می‌شود که حداقل در یک شبانه‌روز ده‌ها نظامی و ملکی قربانی خشونت‌ شده‌اند؛ خشونت‌هایی‌که بیشتر به کشتار بی‌رویه می‌ماند؛ دو سرباز پولیس در کابل، یازده پولیس در قندوز، دوازده پولیس مردمی در هرات و همین‌طور شمار دیگری در ولایت‌های پلخمری، هلمند و قندهار جان باخته‌اند.

همچنین جمعه‌شب (۲۶جدی) در حمله نفوذی طالبان بر یک پاسگاه نیروهای خیزش مردمی در ولسوالی غوریان هرات، ۱۲تن جان باختند. آن‌چه در خبرها می‌آید، تنها چند عدد است، اما در واقعیت، فاجعه‌یی انسانی‌ست که هیچ گروه یا سازمانی، به شمول جامعۀ جهانی، برای قطع این خون‌ریزی اقدامی نمی‌کنند.

عبدالقادر قلاتوال، عضو مجلس نمایندگان به روزنامه راه مدنیت می‌گوید که یگانه راه توقف خشونت‌های جاری، نشان دادن انعطاف از سوی حکومت افغانستان و گروه طالبان است، تا زمانی‌که انعطاف به وجود نیاید، این وضعیت همچنان استمرار خواهد یافت. به گفتۀ این عضو مجلس، با شروع دور دوم مذاکرات، مردم انتظار داشتند که شاهد نتیجه‌یی ملموس باشند، اما می‌بینیم که مردم هم از روند صلح مایوس شده و ممکن است نتیجه قابل قبولی به دست نیاید.

او معتقد است، حکومت افغانستان با وجودی‌که امکانات و ابزارهایی را به‌خاطر تامین امنیت در اختیار دارد، اما به دلیل پیچیدگی وضعیت جنگی، کنترل خشونت‌ها از توان حکومت خارج شده و ریشۀ این مساله به نهادهای امنیتی برمی‌گردد که تدابیر امنیتی با‌ثبات و توسعه‌یافته نیست.

هرچند، افکار عمومی انتظار دارد که فشار حداکثری بر گروه‌های درگیری برای قطع این خشونت‌ها وارد شود و یکی از این فشارها می‌تواند این باشد که دولت به رسم اعتراض دور دوم مذاکرات را برای مدتی توقف دهد، زیرا کشتار از مشروعیت این گفتگوها می‌کاهد، اما عبدالقادر قلاتوال معتقد است که در هر حالت (اعتراض کند یا نکند) حکومت زیر سوال می‌رود، زیرا اکثریت باور خواهند کرد که دولت صلح نمی‌خواهد.

از سویی هم، برخی از آگاهان سیاسی معتقدند افزایش فساد اداری در نهادهای امنیتی، برخورد سلیقه‌یی در تعیینات و تقرری‌های نیروهای امنیتی، عدم موضع شفاف در قبال صلح و جنگ و برخورد نادرست متحدان بین‌المللی به‌ویژه امریکا و ناتو از عواملی است که بر روحیه نیروهای امنیتی تاثیر منفی گذاشته و منجر به افزایش تلفات آن‌ها شده است.

بشیر بیژن، آگاه سیاسی در این رابطه بیان می‌کند که برخورد متحدان بین‌المللی افغانستان به ویژه امریکا و ناتو در قبال خشونت‌ها نادرست بوده و این خود وضعیت را به گونه‌یی قرار داده که نیروهای دشمن از لحاظ روحی ارتقا یابد و نیروهای امنیتی تضعیف شود.

به گفتۀ این آگاه سیاسی، وضعیت موجود راه‌های حلی هم دارد، اما این راه‌‌های حل رویایی بیش نخواهد بود؛ اما با آن‌هم یگان راه حل موجودیت نظام قدرت‌مند و صادق به مردم است، ولی در موجودیت رهبران کنونی که موقف روشنی در قبال صلح و جنگ ندارند، روند کشتار همچنان ادامه می‌یابد.

پیش از این، رییس‌جمهور غنی در مصاحبه اختصاصی با سی‌ان‌ان گفته بود که او از طریق انتخابات، قدرت را به جانشین خود واگذار می‌کند. به دنبال این موضوعات، در این اواخر بار دیگر بحث چگونگی حکومت موقت سربلند کرده که گویا برخی از طرف‌های صلح خواستار ایجاد چنین حکومتی است، اما هم‌زمان با این، سفارت امریکا در کابل به صراحت اعلام کرد که واشنگتن طرف‌دار حکومت موقت در افغانستان نیست.

در همین حال، شمار دیگری از اعضای مجلس نمایندگان با اشاره به خشونت‌های جاری تاکید می‌کنند که گروه طالبان به خاطر این خشونت‌ها را گسترش می‌دهند که موثریت خود را در روند گفتگوهای صلح داشته باشد و روی این لحاظ، طالبان پس از توافق با امریکا، میزان خشونت‌ها را افزایش داده‌اند.

علی‌اکبر جمشیدی، عضو مجلس نمایندگان بر این باور است که قوای مسلح حکومت با جان‌فشانی‌های بسیار جغرافیای تحت کنترول حکومت را حفظ می‌کنند، اما در عین حال، خشونت‌طلبی گروه طالبان منجر به افزایش تلفات نظامیان شده است. او با بیان این‌که مردم حداقل انتظار آتش‌بس را داشتند، تاکید کرد که پس از توافق امریکا و طالبان و با شروع گفتگوهای مستقیم، طالبان دیگر بالای اهداف دولتی و ملکی حمله نخواهند کرد، اما متاسفانه برخلاف این تصور، حملات شدت گرفته و هم‌اکنون نزاع میان طرف‌ها به گونۀ وحشتناک بلند رفته است.

او می‌گوید که بهترین راه برای توقف خشونت‌ها این است که هم دولت و هم طالبان اندکی افغانی بیندیشند و برای کنار گذاشتن جنگ به این وطن و سرزمین پای‌بندی نشان دهند. «چون دور دوم مذاکرات شروع شده و از همین راه می‌توان تلفات و خشونت‌ها را کاهش داد. در غیر آن اگر همین راهی را که طالبان پس از توافق با امریکا، حالا ادامه دهند، فکر می‌کنم که وضعیت از این کرده هم بدتر خواهد شد و تلفات بلند خواهد رفت.»

به گفتۀ جمشیدی، دولت افغانستان سه ابزار برای توقف این خشونت‌ها در اختیار دارد: نخست این‌که باید دستگاه سیاست خارجی بیش از هر زمان دیگری فعال شود؛ قادر به تعامل با کشورهای منطقه باشد و منطقه، گروه طالبان را در راستای کاهش خشونت‌ها متقاعد کند.

ابزار دومی، قوه قهریه است و در صورت عدم کاهش خشونت‌ها، باید مقابله جدی و همه‌جانبه صورت گیرد.

ابزار سومی هم، فعالیت‌های فرهنگی یا وسایل نرم‌افزاری است که متاسفانه حکومت در این راستا توجه لازمی نداشته است.

«تبلیغات ضعیف است، امروز در مقابل دشمنی قرار داریم با کشتن یک سرباز اردوی ملی خوشحال می‌شود که غازی شده است و یاهم خود را در برابر گلوله قرار می‌دهد که به بهشت می‌رود، در مقابل چنین دشمنی تنها کار گرفتن از نیروی قهریه کافی نیست و باید ابزارهای فرهنگی به شکل بسیار جدی به کار گرفته شود.»

هم‌اکنون حضور نیروهای امریکایی در افغانستان به کم‌ترین سطح خود رسیده و بر بنیاد اعلام اخیر پنتاگون، تعداد نیروهای امریکایی به ۲۵۰۰ تن کاهش یافته است؛ اما این کاهش پیش از توافق دولت افغانستان و طالبان صورت گرفته است. این موضوع این نگرانی را در پی داشته که اگر نظامیان خارجی قبل از رسیدن به یک توافق از افغانستان عقب‌نشینی کنند، ممکن است که طالبان دوباره قدرت را به دست گیرند.

سیدمهدی حسینی