راه مدنیت: پس از دو سال از حاکمیت گروه طالبان، آمارها نشان می‌دهند که نزدیک به چهار میلیون تن، افغانستان را ترک کرده‌اند. ممکن است به‌دلیل مهاجرت غیر قانونی، این رقم خیلی بالاتر باشد.
سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM) در ماه جوزای امسال اعلام کرد که 3.6میلیون افغان در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ افغانستان را ترک کرده‌اند.
در این گزارش IOM آمده که از این میان ۷۰درصد به ایران، ۱۸درصد به پاکستان، ۱۱درصد به ترکیه و اروپا و ۲درصد به کشورهای دیگر مهاجر شده‌اند.
در کنار سایر کشورهای غربی که کم‌وبیش مهاجران افغانستان را پذیرفته‌اند، امریکا ۱۲۰هزار و آلمان ۳۰هزار در ردۀ اول و دوم کشورهایی قرار دارند که به مهاجران افغانستان ویزای بشردوستانه داده‌اند.
به گفته این سازمان، از سال۲۰۱۲ که اوضاع امنیتی کشور رو به وخامت گذاشت، تا ختم سال2022 نزدیک به هفت‌میلیون افغان وطن‌شان را ترک کرده‌اند.
در این دو سال بیشترین هجوم مهاجرت افغانستانی‌ها به شکل قانونی و غیر قانونی به ایران بوده است. رسانه‌های ایرانی به نقل از منابع رسمی می‌گویند که اکنون بیش از پنج‌میلیون پناهنده افغانستانی در ایران مهاجراند.
از آغاز تسلط گروه طالبان، مهاجرت از افغانستان به اشکال قانونی و غیر قانونی به‌صورت دوامدار به جمهوری اسلامی ایران ادامه داشته است.
آمارهای رسانه‌ای نشان می‌دهند که تا ختم سال1401 بیش از1.6 افغانستانی به ایران مهاجر شده بودند. با توجه به میزان زیاد مهاجرت غیر قانونی و هم‌چنین رد مرز کردن پیوسته مهاجران غیر قانونی، ارقام و آمار درستی در دست نیست که اکنون پس از دو سال از تسلط طالبان چه تعداد افغانستانی در ایران پناهنده شده‌اند.
پاکستان بعد از ایران دومین کشوری است که پیوسته میزبان مهاجران افغانستان بوده است. در دوسال گذشته ده‌ها هزار افغانستانی دیگر به پاکستان مهاجر شده‌اند. چه آنان که هیچ چارۀ دیگری جز گریختن به پاکستان نیافتند و چه آنانی‌که به امید دریافت ویزای بشردوستانه کشورهای صادرکننده این ویزاها به پاکستان رفته‌اند.
آمارهای تخمینی نشان می‌دهند که حدود نیم‌میلیون تا 600هزار افغانستانی در دو سال گذشته به پاکستان رفته باشند، اما با توجه به میزان وسیع مهاجرت غیر قانونی، آمار دقیق و موثق در دست نیست.
کشور سوم که افغانستانی‌ها تلاش می‌کنند در آن پناهنده شوند یا از طریق آن راهی به سمت کشورهای اروپایی پیدا کنند، ترکیه است. با توجه به اینکه ترکیه برای افغانستانی‌ها ویزا نمی‌دهد، مهاجران این کشور از طریق خاک ایران تلاش می‌کنند به شکل غیر قانونی وارد خاک ترکیه شوند و بعد از آن از طریق یونان و مسیرهای دیگر وارد کشورهای اروپایی گردند.
اما در دوسال گذشته ترکیه سیاست سختی علیه مهاجران اهل افغانستان در پیش گرفته است. با اینکه مهاجران افغانستان به صورت گروه گروه توسط حکومت ترکیه دیپورت می‌شوند، در مرز میان ایران و ترکیه نیز به‌خاطر جلوگیری از ورود غیر قانونی مهاجران افغانستان دیوار امنیتی احداث شده است.
در ماه‌های اخیر این دیوار امنیتی نیز پاسخ‌گو نشد؛ زیرا تبلیغات مهاجرپذیری و شرایط خوب مهاجران در اروپا به‌خصوص آلمان موجب شد که هزاران جوان بی‌سرنوشت افغانستان دل به دریا بزنند و راهی این قاره شوند. خاک ترکیه مسیر این مهاجرت است.
با این حساب ماهانه هزاران جوان تلاش می‌کنند به طور غیر قانونی وارد خاک ترکیه شوند، اما ترکیه در ماه‌های اخیر شرایط را سخت‌تر کرده است.
ویدیوهایی از مهاجران اهل افغانستان در فضای مجازی به صورت گسترده منتشر شده که آنان با خشونت شدید به دست مرزبانان ترکیه شکنجه می‌شوند. در این ویدیوها نشان داده می‌شود که دزدان مرزی ترکیه، مهاجران افغانستان را از نزد قاچاق‌بران ترکی می‌ربایند و اقدام به شکنجه و حتا قتل آن‌ها می‌کنند.
با آنکه این ویدیوها سبب انتقادهای تند از ترکیه به عنوان یک کشور اسلامی شده است، حکومت ترکیه تا کنون در این موارد موضع مشخص خود را اعلام نکرده است، ولی در برخی از این ویدیوها گفته شده که قاچاق‌بران، دزدان مرزی و مرزبانان ترکی در تبانی هم به شکنجه، بریدن اعضای بدن مهاجران، باج‌گیری و حتا قتل آنان اقدام می‌کنند تا از شدت مهاجرت از طریق خاک ترکیه کاسته شود.
در ماه حوت سال گذشته تنها در یک حادثه در آب‌های نزدیک ایتالیا 78مهاجر افغانستانی غرق شدند که 14 کودک شامل آنان بودند.
همین دو هفته قبل نیز تعدادی از مهاجران افغانستان در آب‌های یونان غرق شدند. پیشتر خبری منتشر شد که 18مهاجر اهل افغانستان در یک لاری در بلغاریان جان‌های‌شان را از دست دادند.
این درحالی است که این روند هم‌چنان با افزایش روز به روز جریان دارد و ممکن است میلیون‌ها تن دیگر طی یکی دو سال دیگر افغانستان را ترک کنند.
به‌صورت کلی پدیده مهاجرت ناخواسته با تسلط طالبان در افغانستان به شدت افزایش یافته است که دلایل مختلف دارد، ولی تعقیب، شکنجه و قتل توسط این اعضای این گروه و مشکلات اقتصادی و بیکاری از عمده‌ترین دلایل این مهاجرت بی‌پیشینه عنوان شده‌اند.
محمود کریمی
