(به بهانه روز جهانی معلم)
۵ اکتوبر از سوی یونسکو، نهاد فرهنگی سازمان ملل متحد، روز جهانی معلم نامگذاری شده است. بیش از ۱۰۰ کشور جهان، در جریان تصمیم‌گیری برای نامگذاری روز جهانی معلم حضور داشته و هدف از آن توجه بیش‌تر نسبت به وضعیت معاش معلمان و کیفیت تدریس است.
دغدغه معلم همیشه این است که حیات بشر، بر مدار ارزشها و کرامت انسانی بچرخد و انسانیت و ترقی، همت اساسی آدمی باشد و هیچ بیگانه‌یی را مجال تجاوز به ارزش‌های ملی و میهنی فراهم نیاید.
به همین جهت است که کشورهای جهان، روز معلم را با شوکت تمام قدر مینهند و با تغییر در برنامهها و سیستمهای آموزشی از آن تجلیل میکنند؛ اما در افغانستان از این روز چگونه تجلیل میشود؟
تجلیل از روز جهانی معلم اگرچه امر پسندیده و سنت حسنه است؛ اما آیا تجلیل به تنهایی میتواند مشکلاتی را که دامنگیر معلمان و معارف کشور است، از میان بردارد؟ تجلیل از این روز در افغانستان صرف یک قدردانی سمبولیک از معلمان است و بس. دولت برای اینکه از این روز گرامی داشتی کرده باشد با برنامههای خاص آن را تجلیل میکند.
سوال اساسی که در اینجا پیش میآید، این است که این تجلیلها تا چه حد میتواند در زندگی معلمان و کیفیت معارف تغییر ایجاد نماید؟ این مهمترین پرسشی است که باید ارگانهای رسمی دولت بدان پاسخ دهند!
امروزه معارف در افغانستان با مشکل زیادی مواجه است. این مشکلات اگرچند نسبت به سالهای پیش کمتر شده، ولی به هرصورت بر کیفیت معارف تاثیر ناگواری گذاشته است. به عنوان نمونه میتوان به این مشکلات اشاره کرد:
- نبود نظام آموزشی مناسب: هنوز نصاب تعلیمی مطابق سیستم کهن به پیش برده میشود. تغییراتی هم اگر به وجود آمده، نسبی و صوری بوده است. کمتر با اصول و معیارهای جهانی برابری میکند. البته برخی از مقامها در وزارت معارف مدعیاند که سیستم نظام آموزشی در افغانستان بر اساس سیستم تعلیمی در جهان مدرن تهیه و تنظیم شده است، اما نگاه به کتاب‌های درسی نشان میدهد که هنوز ما درخم یک کوچهایم.
۲٫ کیفیتساختاری و سازمانی: کیفیت ساختاری و سازمانی نظام آموزش و پرورش در کشور نیز بر سلایق افراد و سیستم فرسوده گذشته استوار میباشد. هنوز این امکان فراهم نگردیده تا این نهاد تعلیمی چارچوب منظم و پیشرفته‌یی برای خود تدوین نماید و در محدودۀ همین چارچوب به تغییر در نظام آموزشی دست بزند.
- کیفیت تدریس و تعلیم: همچنان که اشاره شد کیفیت تعلیم و تدریس نیز نخستین گامها را برای تغییر میپیماید. دلیل آن هم، نبود نظام درست آموزشی و سیستم اداری مناسب و دیگری نبود و کمبود معلمان حرفه‌یی میباشد. این امور باعث گردیده تا کیفیت معارف تغییر چندانی نداشته باشد.
- نبود معاش کافی: از دیگر مشکلات عمده بر سر راه معارف نبود معاش کافی برای معلمان است. معلمان برای اینکه معاش کافی ندارند، مجبورند به کارهای دیگری نیز روی بیاورند. چند مشغله بودن خود باعث میگردد تا یک معلم نتواند با خاطر آرام و آمادگی لازم و علاقه‌مندی به آموزگاری بپردازد. متاسفانه به این مساله از سوی دولت نیز توجه کافی صورت نگرفته است.
دولت در یک اقدام، دست به بلند بردن معاش معلمان زد؛ اما به هیچ وجه این مقدار کافی نبود چه اینکه همزمان با آن قیمت مواد غذایی نیز سیر صعودی خود را پیمود. و امروزه معاش ماهانه یک معلم هرگز کفاف زندگی روزمرۀ او را نمیدهد. در یک اقدام دیگر دولت اعلام داشت که برای معلمان ۱۵۰ هزار جریب زمین را در نظر گرفته است، اما این وعده جز در یکی دو ولایت، در بقیه ولایت‌ها جنبۀ عملی نیافته است. وعدههای این چنینی دولت، نه تنها باعث تشویق معلمان نشده است، بل اعتماد آن‌ها را نسبت به دولت و وعدههای دولت نیز کاهش داده است.
- تهدیدهای امنیتی: تهدیدهای امنیتی یکی از چالشهای دیگری است که مانع رشد معارف شده است. گفته میشود بیش از یک میلیون دانش‌آموز به خاطر تهدیدهای امنیتی از درس و تعلیم محروم گردیدهاند. همچنان از هر پنج دختر تنها یکی به تعلیم و تحصیل دسترسی دارد. به نظر میرسد برای کشوری مثل افغانستان که به تعلیم ضرورت حیاتی دارد، این یک فاجعه محسوب میشود.
با این حساب دیده میشود که معلمان کشور ما هرچند با قلب سپید قصد رقم زدن سرنوشت سبز را برای نسل آینده دارند، ولی روزگار آنان بسان تختۀ سیاهی رقم میخورد که هنوز هم بر دیوار زیادی از مکاتب ما آویزان شده و تختۀ سفید جایگزین آن نشده است.
بنابراین، اگر تجلیل از روز جهانی معلم نتواند به رنج معلمان و فاجعهیی که فراروی معارف کشور وجود دارد، نقطۀ پایان بگذارد، تجلیل محض از این روز هیچ دردی را درمان نکرده و سودی به حال معلمان کشور نخواهد داشت.
