نام‌گذاری جدید خیابان‌ها و محلات

نویسنده: زکریا اصولی

حکومت وحدت ملی به همکاری مالی، تخنیکی و مشوره‌دهی موسسه «UN-HABITAT» تصمیم دارد، تا برای ولایت‌ها و ولسوالی‏ها نام‏گذاری، شماره‌گذاری و ترتیب سیستم نوین «چی.‏پی.آر.اس» را عملی سازند. این اقدام بسیار سودمند برای معیاری شدن شهرهاست. مردم از این اقدام حکومت وحدت ملی و موسسه هبیتات حمایت می‌‏کنند. روش و اصول لازم‏ که در نظرگرفته شده، بیشتر مشورتی، مردمی و معیاری‏‌سازی خیابان‏ها و محلات است.

اگر از شهروندان کابل پرسیده شود که بیشترین همکاری در بخش قیرریزی خیابان‏ها، حفظ محیط زیست و حفر مجراهای آبی کدام نهاد‏ها سهم به‌سزای داشته‌‏اند؟ اشاره مردم به شهرداری کابل و موسسه هبیتات و سایر موسسات و ادارات است.

من به‌عنوان یکی از شهروندان کابل در جلسۀ که به‌منظور نام‏گذاری خیابان‏ها و محلات در مسجد خالدبن‌ولید حصه اول خیرخانه به‌تاریخ ۲۰جوزای ۱۳۹۸ برگزار شده بود، اشتراک کردم و گفتگویی هم درباره نام‏گذاری جدید خیابان‏ها و محلات در حضور محاسن‌سفیدان، نماینده‌‏های مردم محل، فرهیختگان، متنفذان و مسوولان موسسه هبیتات داشتیم. در همین نشست دوستانه، مردمی و مهم یاد‏آوری نمودم که از نظر من نام‏‌گذاری خیابان‏ها و محلات خیلی ضروری بوده و است و هر شهروند این کشور باید سهم فعال داشته باشد.

 چون در گذشته‌‏ها مردم نقش کمتر در نام‏گذاری خیابان و محلات داشته‏‌اند، لیستی از محلات را خواندم  که در منابع علمی و تحقیقی تصریح یافته بود، چگونه یک محل از یک نام به نام دیگر تغییر کرده است.

در کتاب «افغانستان جغرافیای بحران» اثر داکتر صاحب‏نظر ‏مرادی می‏خوانیم: «در تاریخ ادبیات پارسی ده‏ها چهره نام‏دار و اندیشمند مثل فیلسوف مشهور ملاهادی سبزواری متعلق به منطقه «سبزوار» وجود دارد، حالا جای آن را «شیندند» گرفته است.

یکی از دودمان مشهور خراسان که در برابر فساد خلافت اموی و عباسی مبارزه نموده و برای اولین بار دولت ملی خراسان را پس از ترویج دین اسلام پایه گذاشت، همانا خانواده طاهریان «پوشنجی» در هرات می‌باشند. اکنون این نام به «زنده‏جان» و نام محل دیگری به‌‏نام شال‌بافان به «پشتون زرغون» تبدیل شده است.

در همین راستا نام‏های دیگری که بر‏اساس نگارش جریده «یولدوز» هرکدام به مناسبت خاصی از رویداد‏های تاریخی یا به دلیل منسوبیت آن‏ها به یکی از سیماهای برجسته اقوام برادر افغانستان نام‏گذاری گردیده، نیز صلب هویت گردیده‌‏اند، مثل «سپیددژ» که رخدادهای آن از دلنشین‌ترین پردازهای شهنامه فردوسی و نمایشگاه هارماتیای رستم و سهراب بوده است به «سپین‌کلی» تبدیل شده است.

همین طور قره‌‏تپه «به تورغندی»، «گل‌تپه» به «گلغندی»، «دره زندان» به «دره ژوندون»، «چارباغ گلشن» به «شینکی»، «ینگی ارق» به «نویکوت»، «قزل قلعه» به «شیرخان بندر»، «هزاره چقیش» به «استولگی»، «یول بولدی» به «لیندی»، «قوش تپه» به «منگولی»، «حصارک» به «اوغز»، «پلاس پوش» به «زوزان»، «چهلستون» به «غندان»، «کشک عبدل» به «بانده»، قریه بهاءالدین، پدر مولانا جلال‌الدین» به «شپوله»، «باغ وراق» به «حاجی‌کوت»، «آق‏تپه» به «سپینکی»، «تخت سلطان» به «شین‌کوت»، «بوینه‌قره» به «شولگر»، «آدینه‌مسجد» به «چاربولک»، «گومگ صالح» به «بتی»، «آقچه‌نمای» به «بتیکوت» و….

نام «کوته سنگی» در کابل که به‏نام «بی‌بی سنگی» اولین زن شاعر و سیاست‌مدار کابلی به «میرویس میدان» تبدیل شد. اشعار این شاعر مبارز به دست امیر عبدالرحمان افتاد و به غضب او را در ساختمانی که در همین محل ساخته شده بود، محبوس کرد و از آن به بعد نام این کوتی یا قلعه به «کوته سنگی» مشهور گردید. تغییر نام‌‏های «کوته سنگی»، «ده بوری» به «جمال مینه»، «شاه شهید» و «سیاه‌سنگ» به «سید نورمحمدشاه مینه»، «قلعه جرنیل» به «خوش‏حال مینه»، بخش‏های از بازار ارگ، خیابان، پل خشتی، کوچه علی‌رضا خان و شوربازار به نام جاده «نادرپشتون» و «پشتونستان وات» و غیره از اصلاحات غلام‌محمد فرهاد، عضو ارشد حزب افغان ملت است.

هم‌چنین در عصر حاکمیت حفیظ‌الله امین شاهد بودیم، وی هم نام‏های «تلون شار» و «نواب شار» را بر شهرهای قدیم و تاریخی «جلال‌آباد»، «لشکرگاه» گذاشت، اما مردم که از این نام‏ها نفرت داشتند، از پذیرش و کاربرد آن‏ها جلوگیری کردند.»

اگر کتاب «شناسنامه مختصر ادارات محلی افغانستان» را بخوانید به نام‏های سر می‏خورید که کاملا نامطلوب، ناپسند و در موارد توهین‌آمیز است. مثلا در ولسوالی بگرامی کابل محلاتی است به نام‏های؛ گوسفند‏دره، یخ‎‏دره، سیاه‌‏بینی و گل‎بته. در پغمان محلاتی است به نام‏های دلاک‏ها، بازی‏خیل، کج‌‏آب، آتم‌‏خیل، دست‏قول، بادام‏قول، اله‏بله، ده‏‌پنبه و بابو. در چهارآسیاب محلاتی است به نام‌های شاه‌‏توت، کودی، اشتر‏پریده‏ها. در خاک جبار محلاتی (قریه‌‏جات) است به نام‏های چوکی، چناری، عینک، خورد‏کابل، زندان، گرگ میدان، جلغوزی، ملنگ‏‌دوجان، کمر‏چینه. در ده ‏سبز محلاتی است به نام‏های بندی‏خانه، یکه‌‏درخت، کوته‏‌ها، اخ‏بلندی. در سروبی محلاتی است به نام‏های گاز سفلی، گاز علیا، ای‏بچه‏‌خیل، فیل‏چینه و….

در ولایت بغلان محلاتی است به‏‌نام‌های گرگرک گاوی، گرگرک علی‏خیل، میخک، کفترخانه، ده پشه‏یی، لین، قره‌برق، هزاره قاق، پس‌کم، اولاد، اولاد خیل، خاک‌بادک، آلوچه، بزغاله‌‏تو، طوطی، گوشه، زیرکم، مرغه، چارمغزدار، توتک، سونل آب، گاو‏مرگی، بلبلی، ده قاشق، مارخانه، جروس، دهن پیاز قول، قبرغه، کمرشخ، دهن‏‌پول، ده‏خال، ده مرده‌‏بالا، گاوی، ده‏مرده ،دزدان و….

در پکتیکا محلاتی است به نام‌های خرگوش، ناکام، تابوت، تآبوت کوچی، خوکی،سکر و….

 به گونه نمونه حتا در مرکز شهر محلات و خیابان‏هایی است نامطلوب و ناپسند گرچه جا افتاده و در میان مردم رواج بیشتر دارد.  گوچه مرغ‏ها، چهار‏راهی ترافیک،  کارد، سه‏راهی،  سرک روس‏ها، دهن نل و….

درباره نام‏گذاری محلات و خیابان‏ها از همه فرهیختگان، پژوهندگان، دانش‌آموخته، متنفذان، محاسن‌سفیدان و به‌‏ویژه تاریخ‌دانان باید از نظریات و مشوره‏‌های سودمند ایشان استفاده مزید صورت گیرد تا هر محل و خیابانی که نام‌گذاری می‏شود، حاوی پیام فرهنگی، تاریخی و تمدنی باشد و بهتر است نام دانشمندان، متخصصان، کاشفان، نویسندگان، آموزگاران و… گذاشته شود.