محمدظهیر شعبان
جنگ تاریخی همزاد با تاریخ انسان دارد؛ در حالی که صلح و حل منازعه از طریق مذاکره، محصول فکر انسان مدرن است. اقوام، فرهنگ‌ها و ادیان، تجربه، تخصص و توان‌مندی زیادی برای جنگ‌سازی دارند. در حالی‌که برای صلح‌سازی، بشر تجربه، تخصص و توان‌مندی لازم را ندارد.
لزوم مذاکرات برای رسیدن به صلح و پایان دادن به جنگ انکارناشدنی است؛ اما صلحِ حاصل از مذاکرات، چون بر پایه استدلال و توافق دوجانبه استوار است؛ نیاز به یک نقشه راه دارد که بر اساس آن طرفین بتوانند به توافق برسند و قطع‌نامه‌های بلند‌‌مدت و مؤثر ارایه بدهند.
تاکنون موارد بسیاری برای پیشبرد روند صلح و ثبات در افغانستان روی دست گرفته شده، اما برای تحقق این آرمان بزرگ، به انجام کارهای زیادی دیگری نیز نیاز است.
در ماه فبروری سال2018، حکومت افغانستان، طالبان را دعوت کرد تا وارد گفتگوهای صلح بی‌قید و شرط شود. در ماه جون، یک آتش‌بس سه‌روزه در جریان ایام عید عملی شد. در جون۲۰۱۸ آتش‌بس سه‌روزه اعلان‌شده توسط طالبان، برای نیروهای دولتی، غیر‌نظامیان و نیروهای بین‌المللی اولین مکث رسمی در جنگ ۱۸ساله بود.
این رویداد یکی از رویدادهای قابل توجه بود که کم‌تر کسی می‌توانست آن را پیش‌بینی کند. تصاویری از طالبان، نیروهای دولتی و غیر‌نظامیان که جشن عید را در کنار هم گذراندند، در شبکه‌های اجتماعی نشر شد.
افغان‌ها آهسته آهسته به این فکر افتادند که برای رسیدن به صلح اقدام کنند. مردم کم‌کم از امنیت کوتاه‌مدت آن روزها احساس خوشحالی می‌کردند.
در ماه اپریل، حکومت افغانستان جرگه مشورتی صلح را برگزار کرد که خواست مردم را برای توافق صلح مطرح می‌کرد اما مذاکرات صلح امریکا با طالبان برای افغانستان نتیجه‌بخش نبود؛ چون نقشه راه و طرحی وجود نداشت.
مردم افغانستان می‌دانند که برای صلح چه خم‌وپیچ‌هایی را باید پشت سر بگذرانند. اما این پرسش‌ها که آیا مذاکرات برای همیشه بی‌نتیجه خواهد ماند یا صلحی که دیرزمانی چشم به راهش هستند، به حقیقت مبدل خواهد گردید، همه روزه در اذهان شهروندان کشور خطور می‌کند. به نظر می‌رسد، صلح دست‌یافتنی خواهد بود، در صورتی که ما با یک طرح و یک نقشه راه به پیش برویم.
داکتر حمدالله محب، مشاور امنیت ملی در یک کنفرانس مطبوعاتی در رابطه به صلح، طرح و نقشه راه جدید حکومت را معرفی کرد.
این طرح سه بخش را در بر دارد و برای رسیدن به صلح راه‌حل‌هایی در نظر گرفته شده است که می‌تواند ما را به صلح و ختم جنگ نزدیک کند.
داکتر محب در کنفرانسی مطبوعاتی گفت: «پلان ترتیب‌شده هفت ماده‌یی صلح، روی این تاکید دارد که روابط آینده با امریکا، هم‌کاران بین‌المللی و به همین ترتیب با پاکستان و کشورهای منطقه چگونه باشد.»
این طرح هفت ماده‌یی به ترسیم راه‌حل برای رسیدن به صلح باثبات پرداخته است، در این طرح، راه‌های مذاکره با ایالات متحده امریکا و ناتو، مذاکره با طالبان، مذاکره با پاکستان، منطقه و جهان اسلام، سازمان‌های بین‌المللی و غرب، بحث با همسایه‌ها، رسیدگی به شکایت‌ها در سطح ملی و تقویت نهادهای ملی آمده است.
به گفته مشاور امنیت ملی، در نظر داریم که در سطح کشور، در رابطه به صلح یک جرگه کوچک برگزار شده و در کنار آن، در سطح جهان و منطقه اجماع به‌میان آید و در آن بحث و گفتگوهای هماهنگ صورت گیرد. در پایان تصامیمی که گرفته می‌شود، ضمانت عملی شدن آن وجود داشته باشد.
رسیدن به صلح پایدار و باعزت به ظرفیت‌سازی، اعتمادسازی و انسجام ملی، و طرح و نقشه راه نیاز دارد که در این راستا هر نهاد و شخصی باید رسالت خود را به‌گونه درست و دقیق انجام دهد.
حکومت افغانستان به‌خصوص وزارت دولت در امور صلح که وظایف پروسه صلح را به عهده دارد، باید مسوولیت جامع اقدام حکومت در روند صلح را بر عهده بگیرد و هم‌چنان بر هم‌آهنگی و هم‌سوسازی تمامی جناح‌ها به‌منظور تلاش‌های صلح‌سازی اقدام نماید.
اعضای شورای ملی، به‌عنوان نمایند‌گان مردم، باید کمیته‌ها و کمیسیون‌هایی را برای تشخیص خشونت و تعمیم صلح ایجاد کرده و حکومت افغانستان را برای رسیدن به صلح یاری برسانند.
احزاب و جریان‌های سیاسی باید مرز میان رقابت‌های سیاسی و حفظ ارزش‌های ۱۸ساله را تشخیص دهند و برای ساختن روایت مبتنی بر دموکراسی، نظام جمهوری و شهروندمحوری بین‌شان وجه مشترکی پیدا کنند و در گفتگو، مذاکره و موافقت با گروه طالبان به صورت واضح و نظام‌مند دولت افغانستان را کمک نمایند.
جامعه مدنی، رسانه‌ها، مراکز اکادمیک، مجتمع‌ها، اتحادیه‌ها، بنیادها، انجمن‌ها، شوراها و مؤسسات انتفاعی-اجتماعی باید موضوع صلح‌سازی و صلح‌پروری را به اهداف تشکیلات‌شان اضافه نموده و نقش مؤثرشان را در ارتقای ظرفیت و آگاهی مردم پیرامون صلح ایفا کنند.
نقش عالمان دین و خطیبان منابر بسیار مهم و ارزنده است، این قشر روحانی نیز می‌بایست با توجه به تأکید اسلام بر صلح و هم‌چنان مذمت ریخته‌شدن خون مسلمان در اسلام، دیدگاه‌های خشونت‌زا و صلح‌جویانه را در مدارس و منابر تبلیغ نموده و آن را ترویج دهند.
