«آپارتاید اقلیمی»

تغییرات اقلیمی میلیون‌ها نفر را به فقر سوق می‌دهد

زهرا یزدان‌شناس، کارشناس‌ارشد حقوق بشر/ قسمت اول

فیلیپ آلستون، گزارشگر ویژۀ سازمان ملل در زمینۀ فقر شدید و حقوق بشر، در گزارشی که ۲۵جون۲۰۱۹ منتشر شد، اعلام کرد: حتی اگر اهداف فعلی سازمان ملل در زمینۀ مبارزه با فقر برآورده شوند، تغییرات آب و هوایی می‌تواند منجر به فقر، گرسنگی و آوارگی گستردۀ ده‌ها میلیون نفر در سال‌های آینده شود.

این مساله به این معنی است که تلاش‌های پنجاه سال گذشته در زمینۀ پیشرفت در توسعه، بهداشت و کاهش فقر خنثی می‌شود و پیش‌بینی می‌شود، تغییرات اقلیمی بیش از ۱۲۰میلیون نفر را تا سال ۲۰۳۰ به فقر سوق دهد و شدیدترین تاثیر را در کشورهای فقیر، مناطق و مکان‌های زندگی و کار فقرا خواهد داشت.

روند گرمایش زمین باعث می‌شود تا سال۲۱۰۰ در بسیاری از مناطق زمین، شاهد درجه حرارت شدید باشیم که موجب از بین‌رفتن شرایط زندگی عادی در این مناطق می‌گردد و افراد ساکن را با ناامنی غذایی، بی‌کاری و سلامتی روبه‌رو می‌کند. در چنین شرایطی بسیاری از افراد باید بین گرسنگی و مهاجرت یکی را انتخاب کنند.

آلستون در گزارش خود توضیح می‌دهد، این شرایط و احتمال‌ها در حالی است که افراد فقیر فقط مسوول کسری از انتشار گازهای گلخانه‌یی هستند، ولی متحمل فشار عمده‌یی از تغییرات اقلیمی خواهند شد و کم‌ترین ظرفیت را برای محافظت از خود دارند.

در چنین شرایطی ثروتمندان برای فرار از گرما، گرسنگی و درگیری در خطرات ناشی از این تغییرات هزینه می‌کنند، در حالی که بقیۀ جهان و خصوصا افراد و کشورهای فقیر، در رنج و عذاب باقی می‌مانند. این شرایط یک تصویر روشن از یک سناریوی تبعیض‌آمیز با عنوان «آپارتاید اقلیمی» را ترسیم می‌کند.

تغییرات آب و هوایی پیامدهای زیادی در مورد حقوق بشر دارد و در شرایط بحران آب و هوایی، بسیاری از این حقوق تا حد زیادی نادیده گرفته خواهند شد. حقوقی مانند زندگی، غذا، مسکن و آب به طور چشم‌گیری تحت تاثیر این شرایط قرار خواهد گرفت.

علاوه بر تاثیر بر حقوق اقتصادی و اجتماعی، این تغییرات می‌توانند تاثیرات مهمی بر دموکراسی و حقوق مدنی و سیاسی بگذارند؛ زیرا دولت‌ها برای کنار آمدن با عواقب این تغییرات تلاش می‌کنند مردم را برای پذیرش تحولات اساسی اجتماعی و اقتصادی مورد نیاز، ترغیب کنند. گزارشگر ویژه عقیده دارد در چنین شرایطی‌، حقوق مدنی و سیاسی بسیار آسیب‌پذیر خواهد بود.

آلستون با بیان این مساله که بیش‌تر نهادهای حقوق بشری، به ندرت و به سختی وارد میدان عمل برای مقابله با تغییرات آب و هوایی می‌شوند به این نکته اشاره می‌کند، با وجود اینکه زمان فوق‌العاده کوتاهی برای جلوگیری از عواقب فاجعه‌بار تغییرات اقلیمی وجود دارد؛ ولی این مهم، در اواخر لیست اولویت‌های بسیاری از سازمان‌ها و نهادهای حقوق بشری قرار دارد.

 با توجه به اینکه این پدیده می‌تواند به طور گسترده حقوق بشر را در همه جای دنیا به خطر بیندازد و یک بحران کامل ایجاد کند، باید در این زمینه، اقدامی جدی و سریع انجام شود.

گزارشگر ویژۀ سازمان ملل در زمینۀ فقر می‌گوید، سخنرانی‌های پرفراز و نشیب مقامات دولتی در کنفرانس‌های منظم، منجر به اقدام معنی‌دار نمی‌شود. کشورها عملا سطح هشدار در زمینۀ گرمایش زمین را گذرانده‌اند و تقریبا همه با کسب اطلاعات علمی به اثرات فاجعه‌بار آن در آینده آگاه هستند، ولی با این وجود بسیاری از کشورها کارهای اندکی در این زمینه انجام می‌دهند و حتی عده‌یی قدم‌هایی در جهت اشتباه برمی‌دارند.

 وی می‌افزاید، دولت‌ها حتی در مورد تعهدات ناکافی فعلی خود برای کاهش انتشار کاربن و تامین سلامتی آب و هوا نیز به قدر کافی عمل نمی‌کنند.

آنچه باعث می‌شود، تیوری آپارتاید اقلیمی به خوبی گویای شرایط فعلی دنیا باشد، این مساله است که بر اثر اقداماتی که عمدتا توسط کشورهای صنعتی و ثروتمند انجام شده، تغییرات مخرب آب و هوایی پیش آمده است که باعث شده روند زندگی افراد در سراسر دنیا دچار تغییرات اساسی شود. این در حالی است که این کشورها و افراد ثروتمند، امکانات محافظت از خود در برابر این آسیب‌ها را دارند، ولی اکثر افراد و کشورهایی که کم‌ترین نقش را در ایجاد شرایط حاضر داشته‌اند، بیش‌ترین ضربه را از آن متحمل می‌شوند.  آن‌ها نه‌تنها امکان مقابله با این شرایط را ندارند که با فقر گسترده و با خطر ازدست‌رفتن روند عادی زندگی هم روبرو خواهند شد. 

پی‌نوشت

*این نوشته ترجمۀ آزادی از سایت سازمان ملل در زمینه گزارش فیلیپ آلستون است.