هفدهمین اجلاس سازمان همکاری‌های شانگهای روز جمعه ۱۹ جوزا در آستانه پایتخت قزاقستان برگزار گردید. در این نشست در کنار سایر کشورهای عضو و ناظر، افغانستان نیز به عنوان عضو ناظر اشتراک فعال داشت.
در همین نشست هند و پاکستان به‌عضویت رسمی این سازمان در آمدند و افغانستان، ایران، مغولستان و بلاروس هنوز به حیث ناظران این سازمان باقی مانده‌اند.
هفدهمین نشست سازمان همکاری‌های شانگهای در حالی در قزاقستان برگزار می‌شود که اوضاع امنیتی منطقه در سال‌های پسین، رو به وخامت گذارده و افغانستان به عنوان عضو ناظر در این سازمان (همکاری‌های امنیتی، اقتصادی و فرهنگی) شدیدا دچار بحران امنیتی می‌باشد.
تنها یک هفته قبل‌تر از برگزاری هفدمین نشست سازمان همکاری‌های شانگهای، کابل پایتخت افغانستان حوادث خونینی را سپری کرد که در آن بیش از ۱۰۰ تن کشته شدند و بیشتر از ۵۰۰ دیگر زخم برداشتند.
رییس‌جمهور غنی در حالی به این نشست شرکت نمود که به قول خودش (کشور و مردم‌اش به ماتم ملی) نشسته‌اند.
هرچند سازمان همکاری‌های شانگهای هنوز میکانیزم دفاعی مثل پیمان اتلانتیک شمالی NATO در برابر تهدیدهای نظامی علیه اعضا یا حوزۀ نفوذی‌اش ندارد، ولی خواستگاه این سازمان، جلوگیری از آسیب‌پذیری‌های منطقه‌یی در برابر نفوذ روزافزون امریکا بوده است.
حالا که بیش از حضور غرب و امریکا، منطقه در تهدید جدی تروریسم بین‌المللی قرار دارد، سازمان همکاری‌های شانگهای با توجه به سه عضو قدرتمند چون روسیه، چین و هند می‌تواند برنامه‌های موثری برای مهار تروریسم داشه باشد. چیزی که موضع‌گیری رییس‌جمهور افغانستان در این نشست بود.
آقای غنی گفت که هم اکنون ما در مقابل بیست گروه تروریستی منطقه‌یی و فرامنطقه‌یی می‌جنگیم و همه‌روزه از مردم قربانی می‌گیرند.
رییس‌جمهور غنی خواهان یک میکانیزم مشخص در برابر تروریسم و مواد مخدر که دو آفت کلان منطقه‌یی محسوب می‌شوند، از سازمان همکاری‌های شانگهای شد.
آقای غنی اشتراک‌اش در نشست شانگهای را منوط به مبارزه با تروریسم عنوان کرد. او تصریح کرد:«من اینجا آمده‌ام تا افزایش همکاری‌ها را در عرصۀ مبارزه علیه تروریزم اعلام نمایم و در مقابل تروریزمی که کشورهای منطقه را به‌شمول افغانستان به گونۀ جدی تهدید می‌کند، لازم است تا اقدام‌های عملی اتخاذ گردد.»
پاکستان که در این نشست به عضویت رسمی این سازمان در آمد، همیشه توسط افغانستان و هند؛ دو کشور قربانی تروریسم به حمایت از تروریسم متهم بوده است. نریندرا مودی نخست‌وزیر هند نیز اشاره‌هایی در حمایت پاکستان از تروریسم داشت.
رییس‌جمهور غنی به شکل تلویحی به نقش حمایتی پاکستان از تروریسم گفت:«کشورهای منطقه بر اساس یک میکانیزم مشخص، کشورهای حمامی تروریزم و تروریزم فرامنطقوی را [باید] تعریف نمایند.»
با اینکه افغانستان هنوز عضو رسمی این سازمان نیست و بحران جاری در کشور ما بحث محوری سازمان همکاری‌های شانگهای را تشکیل می‌داد، نکته در خور اهمیت این است که رییس‌جمهور غنی نیز با جسارت لازم در این نشست از افغانستان نمایندگی کرد.
بی‌تردید تروریسم یک پدیده فرامرزی در افغانستان است و تقریبا دو دهه است که مردم افغانستان در برابر این پدیده در حالی قربانی می‌دهند که تروریسم نه خواستگاه افغانی دارد، نه به نفع مردم ماست و نه در جهت اهداف استراتیژیک دولت ما قرار دارد.
در عین زمان کشورهای حامی تروریسم با نقش چندپهلو هم از تروریسم حمایت‌های مالی، تجهیزاتی و آموزشی می‌کنند و هم در نشست‌هایی اشتراک می‌کنند و سهم می‌گیرند که محور بحث‌های آن مبارزه با تروریسم است.
هرگاه تعریف مشخصی از تروریسم در چنین سازمان‌هایی وجود نداشته باشد، طبیعی خواهد بود که کشورها با بافت‌های متفاوت منطقه‌یی، نقش‌های چندپهلو بازی خواهند کرد. اما اگر یک تعریف مشخص از حمایت از تروریسم وجود داشته باشد، لاجرم کشورهای حامی تروریسم چون پاکستان یا باید بنا به معیارهای سازمان علیه تروریسم اقدام کند و دست کم از تروریسم حمایت نکند و یا هم عضویت‌اش در سازمان به تعلیق یا تحت سوال قرار گیرد.
واقعیت مسلم این است که سازمان همکاری‌های شانگهای خود بنا بر نقش موثر دو کشور موسس روسیه و چین روی برنامه‌های سیال و منعطف می‌چرخد، در غیر آن صورت، پذیرش عضویت رسمی چون پاکستان چه معنایی می‌تواند داشته باشد.
این است که هنوز یک دیدگاه واحد در برابر تروریسم در منطقه حتا در چنین سازمان‌هایی شکل نگرفته و تروریسم تعریف‌های متفاوت دارد. هرگاه وضعیت چنین ادامه یابد، موجودیت سازمان همکاری‌های شانگهای نیز مثل سایر سازمان‌های مشابه منطقه‌یی بر بهبود وضعیت منطقه و کشورهای عضو بی‌اثر خواهد بود.
برگزاری نشست‌های سالانه سازمان همکاری‌های شانگهای با توجه به حضور پر رنگ نظامی ناتو و امریکا در منطقه که حریم نفوذی این سازمان پنداشته می‌شود، در مبارزه با تروریسم، اگر همچنان به عین روال ادامه یابد، نمایشی مضحک و بازی بی‌اثری بیش نخواهد بود.
این سازمان شاید زمانی به خود بجنبد که امریکا به منافع چین در دریاهای چین جنوبی یا به کشورهای پیرامون روسیه یعنی آسیای میانه مستقیم یا غیر مستقیم حمله کند، اما در چنین شرایطی برگزاری چنین نمایش‌ها هیچ معنایی نخواهد داشت.
با این وصف نیاز مبرم احساس می‌شود که مبارزه با تروریسم در اولویت سازمان همکاری‌های شانگهای قرار گیرد و دست کم میکانیزم جلوگیری از مداخله در امور داخلی اعضا توسط اعضای این سازمان ایجاد گردد.
