یکی از مهمترین رخدادهای سیاسی سال جاری، بدون شک، پنجمین نشست سران کشورهای اجلاس همکاری متقابل و اتخاذ تدابیر اعتماد در آسیا (CICA)بود که به‌تاریخ 15جون سال روان در شهر دوشنبه تاجکستان برگزار گردید.
این سازمان، یک سازمان مهم می‌باشد که دارای 28 عضو از آسیا، هشت کشور ناظر از قاره‌های دیگر و پنج سازمان بین‌المللی ناظر، از جمله سازمان ملل متحد است.
جالب است که ابتکار ایجاد (CICA) که در سال 1992 در جریان 47مین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد اعلام گردید، متعلق به رییس‌جمهور کشوری است که فقط یک‌سال در آن زمان عمر داشت؛ نورسلطان نظربایف؛ رییس‌جمهور قزاقستان، یکی از جمهوریت‌های سابق اتحاد جماهیر شوروی.
در آن زمان نظربایف گفت: «بعد دیگری که بالای آن می‌خواهم اشاره کنم، مشکلات صلح و امنیت در قاره ما (آسیا) و یا گسترده‌تر بگویم اوراشیاست. سخن در مورد ابتکار جمهوری قزاقستان در مورد برگزاری اجلاس همکاری متقابل و اتخاذ تدابیر اعتماد در آسیاست. مفکوره ایجاد تشکیلات امنیت و همکاری در آسیا مشابه اجلاس امنیت و همکاری در اروپا از دیرزمان بر سر زبان‌هاست، اما تا به حال از حمایت گسترده برخوردار نیست.»
قابل ذکر است که رییس‌جمهور قزاقستان در اولین سخنرانی خویش در مورد CICA دیدگاه روشن خود را به‌خاطر ایجاد مرحله‌یی سازمانی چون OSCE در آسیا بیان کرد. این طرح به کمک همکاری فوق‌العاده بخش دیپلماتیک قزاقستان تحت رهبری نظربایف و با همکاری کشورهای دیگر این قاره که بیشتر به این طرح علاقمند بودند، عملی شد. نظربایف زمان احتمالی ایجاد کنفرانس و مکانیزم تعامل پایدار با سایر سیستم‌های امنیتی جمعی قاره را در سال‌های 2000 تا 2005 خاطرنشان کرد.
همین بود که به‌تاریخ 4 جون سال 2002 در شهر آلماتی، پایتخت سابق قزاقستان، اجلاس همکاری متقابل و اتخاذ تدابیر اعتماد در آسیا، با اشتراک نمایندگان 16 کشور افتتاح گردید. در پایان اجلاس سران کود الماتی، اساسنامه CICA، اعلامیه از بین بردن تروریزم و ترویج گفتگو بین تمدن‌ها به تصویب رسید.
در آن زمان، کشورهای غربی اهمیت زیادی برای این رویداد ندادند، اما برخی رسانه‌ها متوجه این واقعیت شدند که رهبران هند و پاکستان که به طور سنتی در هوتل‌های مختلف مستقر شده بودند، موضع خود را در سخنرانی‌های خود ضعیف کرده بودند: «به نظر می‌رسد که نشست در آلماتی موثریت خود را به اثبات رسانید، چرا که دو رقیب تا حدودی سطح الفاظ جنگی میان دو کشور را کاهش دادند.»
نظربایف در نشست عمومی سران اظهار داشت: «در شرایط امروزی، غیرممکن است که با باور کامل در مورد رونق اقتصادی قاره ما، بدون مکانیزم‌های محافظتی که می‌توانند به ایجاد امنیت بیشتر مردم آسیا کمک کند، صحبت کرد. بنابراین، من اعتقاد دارم که این مجمع بسیار مهم است نه تنها از دیدگاه بحث در مورد چالش‌های سیاسی، بلکه همچنین با توجه به تضمین‌های لازم برای اطمینان از رشد اقتصادی پایدار کشورهای‌مان.»
رهبر قزاقستان اظهار داشت که امضای کود الماتی به این معنا نیست که فردا یک ساختار مانند OSCE آماده شود، اما این سند امکان انجام مذاکرات و مشورت‌های مشخص برای ایجاد پایه‌های CICA را فراهم می‌نماید.
در حال حاضر CICA که دبیرخانه آن در قزاقستان است، به‌دنبال تقویت روابط و ارتباطات با سازمان ملل متحد، سازمان‌های منطقه‌‌یی و بین‌المللی برای حمایت از تلاش‌های خود جهت تقویت صلح، امنیت و توسعه اقتصادی در آسیاست. در چارچوب اجلاس، یک سند ویژه، کاتالوگ اقدامات تقویت اعتماد فعال می‌باشد که حاوی فهرستی از اقدامات اعتمادسازی در پنج بعد اصلی: اقتصادی، محیط زیستی، بشردوستی، مبارزه با چالش‌ها و تهدیدات جدید و سیاسی-نظامی. به طور کلی، کار در تمام پنج بعد شروع شده است.
نورسلطان نظربایف در نشست چهارم CICA که به‌تاریخ 21 می 2014 در شانگهای برگزار شد، ابتکار عمل برای ایجاد سازمان امنیت و توسعه آسیا را آغاز کرد.
بحران بین‌المللی که جهان در آن فرو رفته است، بحران عمومی تمدن بوده و سیستماتیک می‌باشد. بنابراین ما، کشورهای آسیا، نیاز به توسعه صلح‌آمیز قاره خودمان را داریم. رییس‌جمهور قزاقستان می‌گوید: سازمان امنیت و توسعه آسیا می‌تواند یک ابزار مهم در این روند باشد.
تا این زمان، بسیاری از رهبران آسیا درک کرده بودند که به اصلاح فعالیت‌های CICA که به طور موفقیت‌آمیز به‌عنوان یک پلاتفرم بین‌المللی و گفتگو فعالیت کرد، نیاز است. ما به یک سازمان ضرورت داریم که قادر به حل مشکلات بین دول باشد. در قدم اول، همکاری اقتصادی و حل اختلافات موجود. یعنی برای همتای آسیایی سازمان امنیت و همکاری اروپا، سازمان امنیت و توسعه آسیا چگونه باشد.
در عین حال، بسیاری از کارشناسان خاطرنشان می‌سازند که سازمان امنیت و توسعه آسیا در شرایط سخت‌تر از OSCE ظاهر خواهد شد. با این وجود، تمام کارهای قبلی که به‌خاطر توسعه CICA صورت گرفته است، زمینه ایجاد واقعی این پروژه جدید را مهیا می‌سازد.
با ارزیابی آن زحمات بزرگ که منجر به ظهور یک سازمان معتبر جدید شد که مشمول کشورهایی است که نیمی از جمعیت این زمین در آن زندگی می‌کنند. نباید فراموش کرد که این روند از چی آغاز شد.
در سال 1992، رهبر یکی از کشورهای تازه به‌وجودآمده از اتحاد جماهیر شوروی سابق به تریبون سازمان ملل می‌آید و پیشنهاد ایجاد یک سازمان امنیت و همکاری آسیا را می‌کند. چه چیزی نمایندگان کشورهای آسیایی را که بسیار آنها تاریخ خود را هزاران‌ساله می‌گویند، مجبور ساخت به این صدا گوش دهند؟
بدون شک، فقط تصمیم نظربایف برای بستن بزرگترین مرکز آزمایشی هسته‌یی در قزاقستان که حتی قبل از استقلال گرفته شده بود. البته که همه آنها این را می‌دانستند، توجه اشتراک‌کنندگان را به این سخنران جلب کرد، اما، ظاهرا نه تنها این. سخنرانی رهبر قزاقستان که حاوی تجزیه و تحلیل مختصر اما عمیق از سیاست‌های جهانی و قاره‌یی بود و امنیت و ساختار جهان را دربرمی‌گرفت، توجه جدی همه را جلب کرد.
امروزه لازم است که قبول کنیم CICA و اتحادیه اقتصادی اوراسیا تا حد زیادی به کمک نظربایف ایجاد شده است. مفکوره ایجاد CICA بیشتر به به‌واسطه چشم‌انداز سیاسی بزرگ او و مسوولیت وظیفه‌وی او به‌خاطر تامین امنیت منطقه و ثبات در جهان ظهور نموده است.
در پنجمین اجلاس سران CICA مقامات ارشد 20 کشور اشتراک ورزیدند.
نویسنده: احمد هادی
