فوتبال یا مذهب؟ رقابت دنیا و آخرت در مستطیل سبز!
بخش دوم: اسکاتلند/ مصطفی هزاره
فوتبال در اسکاتلند پدیده‌یی تازه نیست. اتحادیه فوتبال این کشور پس از انگلستان، دومین اتحادیه فوتبال جهان است و تیم ملی این کشور هم دومین تیم ملی فوتبال جهان به‌شمار می‌رود. این اتحادیه به‌عنوان یکی از چهار عضو اصلی هیات بین‌المللی فوتبال، از تصمیم‌گیرندگان اصلی قوانین و قواعد فوتبال جهان است.
اسکاتیش پرمیرشیپ یا لیگ برتر اسکاتلند در سال۲۰۱۳ با ادغام دو لیگ برتر و لیگ فوتبال اسکاتلند با حضور ۱۲تیم به وجود آمد؛ اما لیگ حرفه‌یی فوتبال این کشور در سال۱۸۹۰ و دو سال پس از تاسیس لیگ برتر انگلستان به‌عنوان دومین لیگ در جهان آغاز به کار کرد.
آن‌ها در ابتدا هم‌پای انگلیسی‌ها و باتوجه به فضای سیاسی – اجتماعی بریتانیا و استعمارطلبی اهالی انگلستان، به فوتبال به‌مثابه رقابتی سیاسی – اجتماعی پرداختند؛ اما در ادامه، فوتبال در انگلستان چیزی فراتر از رقابت تیم‌های ورزشی شد و تبدیل به یک استراتژی قدرتمند توسط دولت انگلستان برای پایان جنگ‌های خیابانی و فرقه‌یی- نژادی شد.
لیگ اسکاتلند که هم‌پای لیگ انگلستان آغاز به دویدن کرد، حالا با آن فاصله‌یی شبیه به فاصله سنگ‌پشت و خرگوش، در مسابقه دوش دارد.
در اسکاتلند بحران مالی در فوتبال، به‌عنوان نقطه‌ضعفی بزرگ مانع از پیشرفت و رقابت با انگلیسی‌ها شد. اعلام ورشکستگی تیم‌های اسکاتلندی به لحاظ بدهی فراوان از مشکلات عمده عدم پیشرفت این لیگ بوده است.
لیگ برتر این کشور در سال۱۹۹۹ برای نخستین بار حامی مالی پیدا کرد و تا سال۲۰۰۶ بانک اسکاتلند حامی آن بود و از سال۲۰۰۶ تا امروز یکی از بانک‌های خصوصی این کشور به نام کلایدسدل بانک با مبلغ ناچیز ۸میلیون پوند حامی این لیگ قدیمی است؛ البته این بحران مالی ریشه در وضعیت نابسامان اقتصادی این کشور در طول سال‌های مختلف دارد.
اما این لیگ به‌ظاهر مالی فقیر، شاهد بازی‌ها و رقابت‌های فوق‌العاده حساسی برای طرفداران تا دندان مسلح نفرت است. این لیگ دو تیم پرافتخار اروپا را به لحاظ کسب تعداد با جام با خود دارد. گلاسکورنجرز به‌عنوان پرافتخارترین تیم اروپا، با کسب ۱۱۷جام و پس‌ازآن رقیب سنتی و دیرینه‌اش سلتیک با ۱۰۸جام، از لحاظ تعداد قهرمانی از باشگاه بزرگی مثل رئال‌مادرید، منچستریونایتد، میلان و بایرن‌مونیخ با فاصله زیادی، جلو هستند.
فوتبال در این کشور، بیش از رقابت ساده دو باشگاه، حتی بالاتر از مسایل روز تیم‌های جهان مثل رقابت‌های قومیتی، نژادی و منطقه‌یی، ریشه در مسایل مذهبی نیز دارد و این رقابت‌ها برای طرفداران، حکم دنیا و آخرت و بهشت و جهنم را دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم.
الف: گلاسکورنجرز
از لوترکینگ تا استیون جرارد
گلاسکو؛ بزرگ‌ترین شهر اسکاتلند، محل تولد دو تیم بزرگ این کشور است. این شهر با معماری بی‌نظیر هنری و تاریخی روزگاری دومین شهر بزرگ امپراتوری بریتانیا شناخته می‌شد و همچنین در سال۱۹۹۰ به‌عنوان پایتخت فرهنگی اروپا انتخاب شد.
به‌جز عطش تعصب طرفداری رنجرز و سلتیک، مردم شهر گلاسکو به‌واسطه تاریخ عظیم فرهنگی و دانشگاه‌های قدیمی خود و همچنین به‌عنوان یکی از سردمداران عصر روشنفکری قرن۱۷ در بریتانیا و اروپا، از صمیمی‌ترین و خوش‌برخوردترین مردم بریتانیا شناخته می‌شوند.
این شهر در عرصه فوتبال نیز افتخار نخستین بازی بین‌المللی جهان را در سال۱۸۷۲ بین انگلستان و اسکاتلند با خود یدک می‌کشد. همچنین در کنار لیورپول و مادرید تنها شهرهای جهان هستند که هم‌زمان ۲تیم فوتبال به مسابقات فاینل اروپایی در یک سال فرستاده‌اند.
گلاسکورنجرز یک سال پس از نخستین دیدار رسمی فوتبال بین‌المللی در سال۱۸۷۳ در منطقه پروتستان‌نشین توسط پروتستان‌های دوآتشه و متعصب ایرلند شمالی و اسکاتلندی شهر گلاسکو تشکیل شد. فلسفه وجودی گلاسکورنجرز به حدی متعصبانه و مذهبی است که حتی لوگوی این باشگاه به مذهب پروتستان اشاره دارد.
ویلیام والاس، قهرمان اسکاتلند نیز یکی از نمادهای این باشگاه است. برای طرفداران رنجرز، این باشگاه حکایت دنیا و آخرت آن‌هاست و سلاحی برای دشمنی با رقیب. به عقیده آن‌ها ملحد دینی و مذهبی‌شان یعنی کاتولیک‌ها و باشگاه سلتیک؛ رقابتی که قبل از ایجاد این دو باشگاه در شهر تاریخی گلاسکو، منجر به نبردهای خونینی شده و این شهر را به دو بخش تقسیم کرده بود.
اسکاتلند به‌عنوان یکی از عاملان اصلی نبردهای خونین سی‌ساله جنگ‌های مذهبی کاتولیک‌ها و پروتستان‌های اروپا در سال۱۶۱۸ که منجر به کشته شدن بیش از هشت میلیون نفر در اروپا شد، در شهر گلاسکو این داغ را تازه نگه داشت.
کاتولیک‌ها در اختلافی مذهبی، پروتستان‌ها را از دین خارج‌شدگان و عامل تضعیف دین مسیحیت می‌دانند و در مقابل پروتستان‌ها هم طرفداران پاپ یعنی کاتولیک‌ها را به‌عنوان انسان‌هایی ریاکار می‌شناسند. نبرد تازه این دو مذهب در مستطیل سبز به سبک تازه‌یی برگزار می‌شود.
دربی، شهر گلاسکو به‌عنوان یکی از چهار دربی حساس جهان محسوب می‌شود و برای آن‌ها حکم پیروزی یا شکست جنگی تاریخی مذهبی را دارد. نخستین دربی در سال۱۸۸۸ با پیروزی ۵ بر ۲ سلتیک آغاز شد و تا امروز با گذراندن بیش از چهارصد تقابل ادامه دارد. معمولا تلفات مالی این دربی پیش از آغاز آن با درگیری فیزیکی هواداران دو تیم منجر به خسارات هنگفت مالی به اموال دولتی و عمومی می‌شود.
باشگاه گلاسکورنجرز همان‌طور که گفته شد، پرافتخارترین تیم اروپا با کسب ۱۱۷جام شناخته می‌شود. ۵۴ قهرمانی در لیگ داخلی، ۳۳ قهرمانی در جام حذفی، ۲۷قهرمانی در لیگ کاپ و یک قهرمانی در جام در جام اروپا مجموع ۱۱۷قهرمانی این تیم را تشکیل می‌دهد.
اما شیرینی بیشترین قهرمانی گلاسکو در تاریخ اروپا، با اتفاق‌های ناگوار سال۲۰۱۱ به کام هواداران این تیم تلخ و باعث طعنه‌یی همیشگی به آن شد. این تیم در سال۲۰۱۱ با افشای بدهی‌ها و جریمه‌های مالیاتی و به‌علت تنها ۵۸میلیون یورو به‌عنوان پنجمین تیم اسکاتلندی از سال۱۹۹۸ در آستانه ورشکستگی قرار گرفت.
مسوولان باشگاه در پی راه‌حلی برای خروج از این بحران بودند و دست به دامن هواداران این تیم شدند. بیانیه‌های مختلف باشگاه اما نتوانست این تیم را در دوره بحران مالی عمومی اسکاتلند نجات دهد. باشگاه قصد داشت با فروش بازیکنان و حتی استادیوم این تیم، خود را از بحران مالی نجات دهد که با خشم هواداران مواجه شد و از این کار صرف‌نظر کرد.
درنتیجه رای ابتدایی سازمان فوتبال لیگ اسکاتلند، گلاسکو با کسر ده امتیاز در جدول بازی‌ها مواجه و از رقیب سنتی‌اش عقب افتاد.
پس از خرید این باشگاه توسط گریگ وایت، باشگاه به‌اجبار اعلام ورشکستگی کرد. پس‌ازاین اعلام، فدراسیون فوتبال اسکاتلند در عملی عجیب، باشگاه سلتیک را به لیگ دسته چهارم اسکاتلند سقوط داد. عملی که برای نخستین‌بار در تاریخ این باشگاه به‌عنوان لکه ننگی پاک‌نشدنی قرار گرفت.
اما باشگاهی که تا مرز نابودی پیش رفت، حتی در شرایط بد، رکود تازه‌یی را خلق کرد. هواداران این تیم از نخستین بازی در لیگ چهارم تا صعود دوباره به لیگ برتر، این تیم را تنها نگذاشتند و میانگین حضور تماشاچی در بازی‌های این تیم با ثبت ۵۰هزار نفر، رکورد بیشترین هوادار در بدترین شرایط را به نام خود ثبت کرد.
از سال۲۰۱۷ تا امروز، استیون جرارد، اسطوره لیورپول مربی‌گری این تیم را برعهده دارد اما او هنوز این تیم را به جایگاهی که باید، نرسانده است. آن‌ها در فصل گذشته و با اختلاف ۱۳امتیاز دوم شدند.
ب: سلتیک گلاسکو
سبزهای ایرلندی یا کاتولیک‌های رومی؟
این تیم در سال۱۸۸۷ توسط مهاجران ایرلندی در قسمت شرقی شهر گلاسکو پایه‌گذاری شد. حتی پیراهن سبز و سپید آن‌ها نمادی از نزدیکی این تیم با مردم ایرلند جنوبی و مخالفت تاریخی آن‌ها با پیوستن اسکاتلند به اتحادیه بریتانیا است. نکته جالب دیگر پیراهن تیم سلتیک این است که آن‌ها از بدو تشکیل تا امروز، هیچ‌گاه پیراهن سبز و سپیدشان را در میدان مسابقه عوض نکرده‌اند.
این تیم در بخش شرقی شهر گلاسکو که عمده کاتولیک‌نشینان این شهر را دربر می‌گیرد موردحمایت تاریخی و متعصبانه جمعیت کاتولیک اسکاتلند قرار گرفته و به نمادی برای آن‌ها تبدیل شده است. هدف نخست تشکیل این تیم به موضوعی اقتصادی – اجتماعی برای کاهش فقر مهاجران ایرلندی اسکاتلند بازمی‌گردد.
نقش ایرلندی‌ها در مناقشات فوتبالی مذهبی اسکاتلند نقشی غیرقابل‌انکار است. گلاسکو توسط اهالی ایرلند شمالی و سلتیک توسط اهالی ایرلند جنوبی ساکن گلاسکو و اسکاتلند حمایت می‌شود و این نکته حتی روی پیراهن هر دو تیم و قهرمانان سیاسی – اجتماعی آن‌ها نقش اصلی را داشته است.
این تیم با ۱۰۸عنوان قهرمانی پس از رقیب سنتی‌اش به‌عنوان دومین تیم پرافتخار قاره اروپا شناخته می‌شود. ۵۰قهرمانی در لیگ اسکاتلند، ۳۹قهرمانی در جام حذفی، ۱۸قهرمانی در جام اتحادیه و یک قهرمانی در لیگ قهرمانان اروپا مجموع ۱۰۸قهرمانی این باشگاه را تشکیل می‌دهد. این تیم با ۱۶۰کانون هواداری در ۲۰کشور جهان، به‌عنوان پرطرفدارترین تیم اسکاتلندی خارج از جزیره به‌حساب می‌رود.
جاک استاین، مربی افسانه‌یی این باشگاه در سال‌های۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰ با کسب ۹قهرمانی در لیگ داخلی و قهرمانی در لیگ اروپا به‌عنوان نخستین تیم بریتانیایی، یکی از بهترین مربیان تاریخ فوتبال اروپا است.
به‌طورکلی این دو حریف، به‌عنوان سلاطین مطلق فوتبال اسکاتلند شناخته می‌شوند. یک اسکاتلندی ممکن است برای پیروزی تیم فوتبالش روزها به دعا بنشیند و برای احقاق خواسته‌اش جان خود را نیز از دست بدهد. فوتبال در این کشور بهانه‌یی شد که جنگ از کلیسا به استادیوم فوتبال بیاید و نبردها از شمشیر به شعار برسد. فوتبال در این کشور برعکس بسیاری از کشورهای جهان، رقابت دین و دنیا و آخرت است.
