منبع: آسیا نیوز/ فضل امین‌الله قاضی‌زی/ ترجمه: راه مدنیت
دولت افغانستان و طالبان شورشی درحالی در مذاکرات صلح در دوحه، شرکت کرده‌اند که امید دست‌یابی به موفقیت به واسطۀ موانع با شکست مواجه شده و روند خشونت همچنان ادامه دارد.
در حالی که تیم مذاکرۀ دولت، قبل از ورود به مذاکرات اساسی، بر آتش‌بس در میدان جنگ اصرار می‌کرد، طالبان بر بحث دربارۀ علل جنگ و دست‌یابی به توافق پافشاری دارند.
هدف از مذاکرات پایان دادن به ۱۹سال جنگ و ایجاد برنامه‌یی برای جامعۀ پساجنگ است. گفتگوها تا کنون بر تعیین چگونگی مذاکرات متمرکز بوده است.
طالبان خواستار به رسمیت شناخته‌شدن درگیری تحت عنوان جهاد، برگزاری مذاکرات مطابق فقه حنفی و مبنا قرار گرفتن توافق‌نامۀ امریکا و طالبان است.
قرارداد ایالات متحده زمینه را برای خروج همۀ نیروهای خارجی از افغانستان تا می۲۰۲۱ فراهم می‌کند. اختلافات بر سر تبادل زندانیان توافق شده در توافق‌نامۀ ایالات متحده و طالبان، آغاز گفتگوها را تا چندی به تاخیر انداخت.
مذاکرات داخل افغانستان از ۱۲سپتمبر آغاز شد و با یک مراسم افتتاحیه تاریخی در دوحه همراه بود، سخنرانی‌های دیپلومات‌های برجسته و نمایندگان جامعۀ جهانی به دلیل محدودیت‌های کووید۱۹ تقریبا به صورت مجازی انجام شد.
دو تیم افغان از آن زمان هر روز با یک‌دیگر دیدار می‌کردند، در جلساتی که تاکنون به جای نقاط مشترک، روی نقاط اختلاف تاکید شده است. در همین حال، درگیری‌ها در جبهه‌های جنگ و اقدامات هوایی متقابل در جریان است.
طالبان در مذاکرات با اسلحه‌های سنگین خود در کنار رهبر تندرو و دانشمند اسلامی شیخ عبدالحکیم حقانی ایستاده‌اند. شیخ حقانی که نقش مذاکره‌کنندۀ اصلی طالبان را برعهده دارد از شخصیت‌های اصلی جنبش طالبان و نویسندۀ چندین کتاب سطح بالای اسلامی در مورد محکمه و احادیث اسلامی است.
وی همچنین یک مدرسۀ دینی را در اسحاق‌آباد کویته رهبری می‌کند که به دلیل فارغ‌التحصیلی بسیاری از فرماندهان نظامی طالبان شهرت دارد.
یکی از شاگردان سابق مدرسۀ دینی که خواست تا به دلایل امنیتی ناشناس بماند، گفت ملا محمد یعقوب، پسر ملا محمد عمر رهبر پیشین طالبان و رییس فعلی کمیسیون نظامی از شاگردان سابق شیخ حقانی است.
شیخ حقانی همچنین به عنوان یکی از نزدیکان مذهبی و سیاسی جنبش ملامحمد عمر، بنیان‌گذار طالبان در سال۱۹۹۴ شناخته شده بود و گفته می‌شود که در میان اولین کسانی بود که خبر مرگ وی را در اثر بیماری سل در سال ۲۰۱۳ دریافت کرد. به گفتۀ یک منبع آگاه، پنهان نگه داشتن این خبر، ایدۀ حقانی بود تا هنگامی که ملا اختر محمد منصور به‌عنوان رهبر جدید طالبان در سال۲۰۱۵ منصوب شد.
نقش اصلی وی در استراتیژی سیاسی و نظامی طالبان شاهدی بر تداوم مبارزاتی است که در سال‌های اولیه آن در دفاع از ایدیالوژی اسلامی‌آغاز شد.
وی همچنین در تبدیل طالبان از بازیگری بومی به جهانی نقش اساسی داشته است. همچنین گفته می‌شود که حقانی در میان فرماندهان محلی و گروه‌های اسلامی کشورهای همسایه مورد احترام است.
شاگرد سابق شیخ اضافه می‌کند: «او همۀ مسلمانان منطقه را برادر می‌خواند. برای او، افغان‌ها، پاکستانی‌ها، سنی‌های ایران و دیگران همه یکسان هستند.»
همۀ این‌ها بسیار قابل توجه است؛ زیرا بسیاری از موضوعات مورد اختلاف در دوحه ریشۀ علمی و سیاسی دارد.
این بحث‌ها بر سر این است که آیا مذهب جعفری به عنوان منبع قانون در سیستم حقوقی افغانستان حفظ شود یا خیر.
مذهب جعفری در زمینه‌های ارث، مالیات شرعی، تجارتی، احوال شخصیه و اجازۀ ازدواج موقت با فقه اهل سنت تفاوت دارد. این مذهب در افغانستان پس از اصلاحات سال ۲۰۰۱ به رسمیت شناخته شد.
هر دو تیم تایید می‌کنند که مذاکرات در حال انجام است، اما به نظر می‌رسد این مساله به طور فزاینده به عنوان مکانیزمی متوقف‌کننده برای به تاخیرانداختن گفتگوهای گسترده و معنی‌دار به کار می‌رود.
مجیب‌الرحمان لمر از اعضای تیم دولت افغانستان در دوحه می‌گوید: «پیشرفت صورت گرفته و طالبان اکنون با رهبران خود در مورد گزینه‌های پیشنهادی ما بحث می‌کنند. ما منتظر هستیم. به زودی آن‌ها باز خواهند گشت.»
با این حال، منتقدان بر این باورند که هیچ‌یک از توافق‌های اساسی قابل دست‌یابی نیست؛ زیرا تیم فعلی دولت، سیاستمداران قوی یا شخصیت‌های تاثیرگذار را برای دست‌یابی به موفقیت در خود ندارد.
نصرت‌الله حق‌پال، تحلیلگر سیاسی مستقر در کابل، اظهار می‌دارد: «تیم جمهوری از چندین حزب مختلف تشکیل شده است، فاقد وحدت فکری، عملی و دیدگاهی است. نفوذ اندکی دارد و قدرتش در حد صفر است.»
سایر ناظران دیدگاه‌ها و استراتیژی تند طالبان را تهدیدی برای دموکراسی جوان و شکنندۀ کشور می‌دانند، از جمله پیشرفت‌های صورت‌گرفته در دهه‌های گذشته در مورد حقوق زنان و حقوق مدنی.
در همین حال، درجبهه‌های نبرد افغانستان همچنان حمام خون جاری است. بیش از ۱۱غیرنظامی در ۱۹سپتمبر در اثر حملۀ هوایی نیروهای افغان در ولایت قندوز کشته شدند.
طالبان ادعا می‌کند که در این حمله ۲۳نفر از جمله زنان و کودکان کشته و ۱۷نفر دیگر زخمی شدند.
شاهراه‌هایی که ولایت‌ها و ولسوالی‌های افغانستان را به هم متصل می‌کند، برای مسافران عادی ناامن است و اکنون پر از پوسته‌های تلاشی طالبان است که برای انتقام‌گیری از اعضای نیروهای امنیتی برپا شده‌اند.
گزارش‌های خبری حاکی از آن است که طالبان موجی از حملات را به پوسته‌های امنیتی در جنوب افغانستان آغاز کرده و در مجموع ۲۸پولیس را در یک مورد کشته‌اند.
زلگی عبادی، سخنگوی والی ارزگان گفت که جنگ‌جویان طالبان به ۲۸تن از مقامات محلی و پولیس پیشنهاد داده بودند که اگر تا ۲۲سپتمبر تسلیم شوند به خانۀ خود بروند، اما پس از گرفتن اسلحه، طالبان همۀ آن‌ها را کشتند.
نعیم وردک، سخنگوی سیاسی طالبان می‌گوید: «انتظار برای پایان دادن به ۲۰سال جنگ در دو روز نه عملی است و نه منطقی. نیاز به زمان، گفتگو و بحث است. آنچه مهم است عزم و اراده برای شروع بحث است. ما هر دو را داریم.»
دیگر بازیگران تاثیرگذار تاکنون در حاشیه مانده‌اند. در میان آن‌ها حامد کرزی رییس‌جمهور پیشین و گلبدین حکمتیار، بنیان‌گذار حزب اسلامی وجود دارد. هر دو از عضویت در شورای عالی مصالحۀ ملی خودداری کرده و فاصلۀ خود را با تیم اعلام‌شده تحت ریاست جمهوری غنی حفظ کرده‌اند.
کرزی در بیانیه‌یی اعلام کرد که به تلاش‌های شخصی خود برای صلح ادامه خواهد داد، اما به هیچ نهاد دولتی خدمت نخواهد کرد.
حکمتیار که پس از توافق صلح میان حزب اسلامی و دولت در سال ۲۰۱۶ به صحنۀ سیاسی افغانستان بازگشت، عضویت مجاهدین و رهبران سیاسی در شورا را «نمادین و بی‌اثر» خواند.
اینکه پیشرفتی در جهت صلح حاصل شود به تمایل همۀ بازیگران به سازش و یافتن نقاط مشترک بستگی دارد.
