مصطفی هزاره/ بخش پنجم
کریکت سازنده هویت آن‌هاست. هویت کشوری که پیش از سال ۱۹۴۷ در تاریخ کلمه‌یی به نام امروزی آن وجود نداشت. آن‌ها با کریکت هویت گرفتند و از آن به‌عنوان سلاحی برای ساخت سرزمینی تازه استفاده کردند. خلاف بازیکنان کریکت هندوستان که افراد ثروتمند و محبوب اجتماعی در میان مردم هستند، بازیکنان کریکت در پاکستان بیش‌ترعلاقه به سیاست دارند، کما اینکه نخست‌وزیر فعلی این کشور نیز اسطورۀ کریکت این کشور است.
آنچه پاکستانی‌ها خلاف هندی از کریکت آموختند، معنایی شبیه به عاملی برای وحدت و نمونه‌یی برای تمثیل سرزمینی با هزار هویت و قومیت متحد نبود. آن‌ها از کریکت خشونت، جنگندگی و تداوم نفرت را آموختند.
کریکت، امروزه محبوب‌ترین ورزش این کشور است. اولین مسابقۀ بین‌المللی در خاک پاکستان امروزی، پیش از استقلال این کشور و در سال ۱۹۳۵ بین تیم سندی‌ها و استرالیایی‌ها با حضور ۵۰۰۰ تماشاچی در کراچی برگزار شد، اما تاریخ دقیقی از ورود کریکت به پاکستان وجود ندارد و هرچه بود در دوره تسلط هندوستان بر آن‌ها و به نام هندوستان ثبت شده است. آن‌ها تا سال ۱۹۴۷ زیر مجموعه سرزمین هند بودند.
تا سال ۱۹۴۷ به کریکت در پاکستان امید چندانی نبود و استقبالی به سبک امروزی از آن وجود نداشت و در تمام این جغرافیا تنها دو زمین غیر استندرد کریکت وجود داشت. پس از استقلال و تشکیل کشور پاکستان، رقابت کریکت برای پاکستانی‌های تازه هویت‌یافته، عاملی شد برای شکست کشور مادرشان یعنی هندوستان. پس از این سال و با تبلیغ گسترده دستگاه سیاسی پاکستان، کریکت میدان آموزش نبرد جوانان پاکستانی برای شکست جوانان هندی شد. البته بیش‌تر نخستین بازیکنان تیم ملی کریکت پاکستان، از اهالی هندوستان بودند که پس از تغییرات محیطی مسلمانان هند، به پاکستان مهاجرت کرده بودند. برای مثال فاضل محمود که یکی از تندوران اسلامی‌هند بود و یکی از مبلغان تشکیل کشوری مسلمان و مجزا که توسط انگلیسی‌ها نجات پیدا کرد و به پاکستان رسید.
حافظ کردار، نخستین کپیتان تیم ملی پاکستان نیز یک سوسیالیست اسلام‌گرای تندرو بود که پس از تشکیل پاکستان، دولت این کشور را متقاعد کرد که روی کریکت سرمایه‌گذاری کنند و بازیکنانی که وارد کریکت می‌شوند را با خدمات اجتماعی فوق‌العاده حمایت کنند تا مردم به این ورزش روی بیاورند.
در دسمبر ۱۹۴۷ نخستین مسابقۀ داخلی در کشور پاکستان بین تیم‌های پنجاب و سند در لاهور برگزار شد. و در سال بعد نیز با ورود تیم وست‌ایندیا به پاکستان، نخست تیم ملی خارجی وارد این کشور شد. آن‌ها نخستین دیدارهای غیررسمی‌شان در خارج از کشور را در کلمبو پایتخت کشور تازه استقلال یافته سریلانکا برگزار کردند و نخستین پیروزی غیررسمی را نیز به کپیتانی سعید محمد به دست آوردند.
در سال ۱۹۵۲ پاکستان نخستین مسابقۀ رسمی‌اش را با هند در پنج مسابقه تست در شهرهای مختلف برگزار کرد. برندۀ نخستین تقابل، هند بود و در دیدار دوم با درخشش فاضل محمود، پاکستان برنده شد و سومین دیدار را هند برد و دو دیدار دیگر به تساوی رسید تا هند برندۀ نخستین تقابل دوره‌یی میان دو کشور باشد و آتش نفرت در کریکت برای پاکستانی‌ها کلید بخورد.
پاکستان نخستین مسابقۀ رسمی بین‌المللی خود را در سال ۱۹۵۲ در مسابقات تست جام پادشاهی بریتانیا به‌دست آورد و دو سال بعد آن‌ها در همان مسابقات در سال ۱۹۵۴ توانستند انگلستان را شکست بدهد و این پیروزی زمینه‌ساز علاقۀ جوانان در پی هویت تازه در پاکستان بود. البته انگلیسی‌ها تا هنوز از آن پیروزی به نیکی یاد نمی‌کنند. بازیکنان انگلستان معتقد هستند که داور این مسابقه بی‌طرف نبود و به نوعی توسط تیم پاکستان خریداری شده بود و بازیکنان پاکستانی با تقلب‌های بی‌شمار این بازی را برده‌اند. از آن‌جا که تیم پاکستان در آن سال‌ها ثبات چندانی نداشت و تقریبا تمامی بازیکنان آن بیش از یکی دو سال در تیم ملی دوام نمی‌آورد و تغییر می‌کردند، این پیروزی تیم پاکستان در آن سال برای همه عجیب و غیرمنطقی بود.
جنگ نظامی سال ۱۹۶۰ هند و پاکستان باعث تعلیق و تاخیر نبرد این دو تیم برای چند سال شد و همین موضوع باعث شد تا دولت پاکستان تصمیم بگیرد تا شکست نظامی‌اش در برابر هندوستان را در میادین دیگر پاسخ بدهد. میادینی از تلاش برای دستیابی به قدرت هسته‌یی گرفته تا تلاش برای برهم‌زدن و ویرانی کشور همسایه‌اش افغانستان که رابطه نیکی با هندوستان داشت و حتا کریکت. به حدی که گفته می‌شود حتا در مناطق طالبان در پاکستان، کریکت ورزشی محبوب حساب می‌شود و دلیلی برای نشان دادن علاقه‌مندی طالبان پاکستانی و افغان به کیان و هویت این کشور.
آن‌ها تا سال ۱۹۶۰ در مسابقات مختلف با فراز و نشیب‌های مختلفی روبرو بودند. یک برد برابر نیوزلند آن‌ها را امیدوار کرد و سپس باخت‌های متمادی دوباره پاکستانی را تقریبا مجاب کرده بود که آن‌ها به‌درد کریکت نمی‌خورند و شکست‌های سنگین در برابر انگلستان، تقریبا نظریۀ برخی از آن‌ها را کامل کرده بود.
آن‌ها از سال ۱۹۶۰ تا ۱۹۶۵ در هیچ مسابقه‌یی پیروز نشده بودند و از طرفی شکست نظامی در نبرد با هند، این حکومت و دولت نوپا را بسیار ناامید کرده بود و نسل این کشور هیچ چیزی برای افتخار نداشت.
این قفل در مارچ ۱۹۶۵ در راولپندی شکست. آن‌ها توانستند نیوزلند را با نتیجه و رکوردی عجیب در کم‌ترین زمان ببرند و این پیروزی، شور تازه‌یی در دل آن‌ها انداخت. حنیف محمد، اعجوبۀ کریکت پاکستان در آن بازی همه کار انجام داد.
حنیف محمد به عنوان رکورددار شانزده ساعت حضور در ویکت در تاریخ کریکت، در اصل متولد شهر گجرات هندوستان بود. او پس از استقلال پاکستان از هندوستان به این کشور مهاجرت کرد.
کریکت پاکستان، کشف اعجوبه‌یی به نام حنیف محمد را مدیون یک کریکت‌باز افغان است. عبدالعزیز درانی در مدرسه کریکتش در شهر لاهور از نوجوانی به نام حنیف محمد، اعجوبه‌یی ساخت که این ورزش را در این کشور زنده کرد. عبدالعزیز درانی نیز نخستین بازیکن افغان‌تبار تاریخ کریکت هندوستان بود که پس از سفر به این کشور و درخشش در مسابقات کریکت هندوستان در آن کشور ماندگار شد. او نیز پس از استقلال پاکستان به کراچی نقل مکان کرد و در آن‌جا مدرسۀ آموزشی کریکت را تاسیس کرد.
سلیم درانی متولد شهر کابل، فرزند عبدالعزیز هم به عنوان دومین افغان‌تبار تاریخ هند، در تیم ملی این کشور برای سیزده سال بازی کرد.
سلیم درانی از محبوب‌ترین بازیکنان تاریخ هند برای تماشاچیان بود که هرگاه آن‌ها در استادیوم فریاد می‌زدند: «ما یک شش امتیاز می‌خواهیم» سلیم با کسب پرتاب شش امتیازی به صدای آن‌ها پاسخ می‌داد. پس از کنار گذاشتن سلیم درانی از تیم ملی هند، تماشاچیان تا یک سال در ورزشگاه با پلاکارت‌هایی مثل «درانی نیست، کریکت هم نیست» از او یاد می‌کردند. او به عنوان یکی از بازیکنان ماندگار تاریخ هند جوایز مختلف داخلی مثل آرجونا را کسب کرد. او پس از کناره‌گیری از کریکت در فلم هندی چاریترا نیز بازی کرد ولی در فلم دیگری ظاهر نشد. او در بازی تیم ملی هندوستان و افغانستان در سال ۲۰۱۸ نیز یکی از تماشاچیان آن بود.
برادران دیگر حنیف محمد به نام‌های وزیر، رییس، مشتاق و صدیق همه اهل کریکت بودند و بازیکنان بزرگ تاریخ کریکت پاکستان.
در فاینل جام قائد اعظم در پاکستان، سه برادر وزیر، رییس و حنیف هرکدام در مقابل یکدیگر بازی کردند. حضور آن‌ها در سال ۱۹۶۱ در جام کریکت ایوب، یک رکورد جهانی ایجاد کرد که دو برادر مقابل هم قرار گرفتند.
بسیاری از رکوردهای جهانی به دست این خانواده کریکت رسیده است. حنیف رکورد جهانی بالاترین امتیاز فردی در کریکت درجه یک را در اختیار دارد: ۴۹۹ در برابر باهوالپور در سال ۵۹ – ۱۹۵۸ (که باعث شکست رکورد سر دون بردمن انگلیسی با ۴۵۲ شد). او در آن فصل ۸۹۱ دوش به ثبت رساند. وی همچنین رکورد ماندن در ویکت را به مدت شانزده ساعت و سی و نه دقیقه در اولین مسابقه تست در برابر وست ایندیا در بریج تاون در سال ۱۹۵۸ در اختیار داشت.
مشتاق محمد، جوان‌ترین بازیکن کریکت مسابقات تست در جهان است. او در سال ۱۹۵۹ با سن ۱۵ سال و ۱۲۴ روز در پاکستان در مسابقات تست در لاهور ظاهر شد.
در سال ۱۹۶۰ حنیف محمد به خاطر جراحی پای خود، به مدت دو سال از میدان‌ها دور بود و یاسی بزرگ بر اردوی تیم ملی کریکت پاکستان حکم‌فرما شد. در حالی که همه تقریبا در حال فراموشی او و بازی‌های درخشانش بودند و فکر می‌کردند که دیگر امیدی به بازگشت او در میادین کریکت نیست، اما او بازگشت و درخشان‌تر از گذشته بازی کرد. حنیف محمد در آن روزگار نماد پاکستان بود.
دهه ۱۹۷۰ و با ظهور ستارگانی مثل عمران خان، کریکت پاکستان با جهشی تازه مواجه شد. آن‌ها پس از سال ۱۹۷۷ با پیروزی برابر نیوزلند، خط و مسیر تازه در کریکت پیدا کردند و این دور پیروزی در دهۀ ۸۰ قرن نوزدهم رنگ تازه گرفت و تاریخ عطف کریکت پاکستان شد.
ستارگانی مثل عمران خان، عقیب جاوید، جاوید میانداد، نظام الحق، مشتاق احمد، وقار یونس، واسم اکرم و سقلین مشتاق ستارگان نسل طلایی دهه هشتاد پاکستان بودند که در سال ۱۹۹۲ برای نخستین بار به قهرمانی جهان رسیدند.
عمران خان، اسطورۀ اسبق کریکت و نخست‌وزیر فعلی و بیست‌ودومین نخست‌وزیر پاکستان، تنها فرزند مرفه اکرام‌الله خان نیازی متولد سال ۱۹۵۲ از قبیله پشتون نیازی در لاهور پاکستان است. او فارغ تحصیل از کالج کبل آکسفورد است. وی از ۱۸سالگی در تیم ملی کریکت پاکستان بازی کرد و در سال ۱۹۹۲ هنگامی‌که کپیتان تیم ملی پاکستان در قهرمانی آن‌ها در جام جهانی بود، پس از ۱۰ سال کپیتانی از جهان کریکت خداحافظی کرد و با تاسیس حزب انصاف پاکستان در سال ۱۹۹۶ به طور رسمی وارد دنیای سیاست شد.
در سال ۲۰۰۲ در شورای ملی راه پیدا کرد و تا سال ۲۰۰۷ به عنوان منتقد و مخالف سیاست‌های پاکستان فعالیت کرد. او انتخابات ۲۰۰۸ را تحریم کرد تا به این وسیله از آشفتگی سیاسی پاکستان استفاده کند و به این‌ترتیب در انتخابات بعدی به عنوان دومین حزب پاکستان شناخته شود.
او با ثبت ۳۸۰۷ دوش و ۳۶۲ ویکت به عنوان یکی از اسطوره‌های کریکت، تصویرش در تالار مشاهیر سازمان جهانی کریکت نصب شده است. او به بهانۀ تاسیس شفاخانه درمان سرطانی‌ها ۲۵میلیون دالر کمک جمع‌آوری کرد و دو شفاخانه در لاهور ۱۹۹۴ و پیشاور ۲۰۱۵ تاسیس کرد.
وی کریکت را در سال ۱۹۷۰ با تیم‌های لاهوری شروع کرد و سپس برای تحصیل به انگلستان رفت و همزمان در تیم‌های انگلیسی کریکت را ادامه داد. نخستین بازی ملی‌اش را در در سال ۱۹۷۱ برابر انگلستان شروع کرد و تا سال ۱۹۷۶ و پس از اتمام تحصیل و بازگشت به کشورش به عنوان عضوی غیرثابت در تیم ملی بود.
از همان سال و بعد از درخشش در برابر نیوزیلند و استرالیا به عنوان عضو ثابت و دایمی تیم ملی شد و کم کم به عنوان یکی از سریع‌ترین بالرهای جهان پس از سر جف تامسون و مایکل هولدینگ تبدیل شد.
او از پیشگامان سبک بالینگ نوسان معکوس بود که پس از آن به یکی از روش‌های محبوب بالرهای کریکت تبدیل شد.
شهرت و محبوبیت او از سال ۱۹۸۲ با ثبت رکورد جهانی سالی ۵۰آوره و ۶۲ویکت در ۹تست به اوج خود رسید و کپیتانی را از جاوید میانداد افسانه‌یی ربود.
در سال ۱۹۸۳ در بازی با هند به امتیاز بالینگ ۹۲۲ دست یافت و به صورت غیررسمی به سومین رتبه بالینگ جهان رسید. تا سال ۱۹۸۵ سلطان بلامنازع کریکت پاکستان بود اما شکستگی استخوان رانش، او را دو سال از کریکت دور کرد. پس از دو سال و بازگشت به میادین، او روایت تکرار بازگشت حنیف محمد، اسطوره ۲۰ سال پیش این کشور شد و در نخستین دیدار با درخششی فوق العاده، پاکستان توانست انگلستان را مغلوب بسازد و عمران خان قهرمانی تازه برای تاریخ کریکت پاکستان شد.
در همان سال هند و پاکستان به طور مشترک میزبان جام جهانی کریکت شدند. پاکستان حذف شد و عمران خان از جهان کریکت خداحافظی کرد.
جامعۀ پاکستان در همان سال‌ها به حمایت نظامی‌گروه‌های مجاهدان برای تقویت جنگ‌های داخلی افغانستان تلاش می‌کرد. این حمایت‌ها، پاکستان را در وضعیتی بد قرار داده بود و جامعۀ این کشور را بیش از هر زمان دیگر متزلزل ساخته بود.
با خداحافظی عمران خان، بازار کریکت که سرگرمی مردم پاکستان و دلیل خوبی برای تداوم فعالیت‌های استخباراتی مخرب این کشور به دور از چشم مردمش بود، کساد شد.
جنرال ضیاءالحق رییس‌جمهور وقت پاکستان با تشدید این وضعیت درصدد نجات دوبارۀ کشور آمد و چند ماه پیش از مرگش به دلیل سقوط هواپیمایش، برای آرامش اوضاع داخلی دست به دامن عمران خان شد و از او خواست تا به میدان کریکت‌بازگردد.
عمران خان پس از بازگشت به تیم ملی در نخستین دیدار، وست‌ایندیا را مغلوب کرد و دوباره به چهره‌یی محبوب تبدیل شد و چهار سال بعد در فاینلی حساس پاکستان را به همراه جاوید میانداد در سن ۳۹ سالگی به قهرمانی جهان رساند و از کریکت خداحافظی کرد.
پس از ورود به دنیای سیاست، او خود را در قالب فردی خیرخواه معرفی کرد و شفاخانه ساخت و مدافع جنگل‌ها و جنگل بانی، اما پس از ورود به نخست‌وزیری آن‌گونه که نشان می‌داد نبود و تداوم جنگ و اکمال نیروهای تروریستی در افغانستان نشان می‌دهد که عمران خان نیز در زمرۀ سیاستمدارانی است که خیرخواهی تنها بخشی از بیانیه‌های اوست و وجود خارجی چندانی ندارد.
پس از دورۀ طلایی عمران خان و جاوید میانداد، نسل دیگری در کریکت پاکستان در قرن بیستم ظهور کرد. ستارگانی مثل نظام‌الحق، یونس خان، محمد یوسف، عبدالرزاق، سعید اجمل، شهید افریدی، شعیب اختر، عمر گل و مصباح‌الحق کسانی بودند که با یک قهرمانی و دو نایب قهرمانی جهانی، امروزه پاکستان را به قدرتی بزرگ در کریکت تبدیل کرده‌اند.
مهم‌ترین مسابقات داخلی کریکت در پاکستان شامل موارد زیر است:
جام قائد اعظم:
نخستین مسابقۀ داخلی پاکستان که در سال ۱۹۵۳ به‌وجود آمد. این مسابقات در سطح اول جهانی بین تیم‌های منطقه پاکستانی برگزار می‌شود.
سوپرلیگ پاکستان:
بزرگ‌ترین مسابقات کریکت پاکستان
جام پاکستان:
تورنمنتی با حضور پنج تیم برتر ولایتی پاکستان
جام ملی: T20
مسابقات داخلی ۲۰آوره پاکستان
جام پنتانگولار:
مسابقاتی که با حضور تیم‌های ضعیف‌تر ولایتی برگزار می‌شد و آخرین بار در سال ۲۰۱۱ انجام شد.
مسابقات قهرمانی یک روزه ملی:
این جام در ابتدا به نام جام ویلز برگزار می‌شد و در سال ۱۹۹۸ به جام تیسوت تغییر کرد و پس از آن در سال ۲۰۰۰ به جام قهرمانی یک روزه تفییر کرد. مسابقاتی با حضور تیم‌های درجه یک داخلی که آخرین‌بار در سال ۲۰۱۵ برگزار شد.
جام پارتونز:
این جام در نخست به نام جام ایوب و به صورت حذفی برگزار می‌شد و سپس از به یک مینی لیگ تبدیل شد و از سال ۱۹۷۳ به نام جام پارتوز تغییر کرد.
تیم ملی کریکت پاکستان در سال ۱۹۹۲ قهرمان جام جهانی شد و همچنان در سال ۲۰۰۹ به قهرمانی مسابقات ۲۰آوره جهان و در سال ۲۰۱۷ قهرمان جام ICC Champions شدند. آن‌ها همچنین در جام جهانی ۱۹۹۹ و جام جهانی ۲۰آوره سال ۲۰۰۷ به نایب قهرمانی دست یافتند.
کریکت در پاکستان را می‌توان در کنار سازمان استخباراتی این کشور یعنی آی‌اس‌آی به عنوان دو هویت این سرزمین نام برد. برخورد پاکستانی‌ها با کریکت بیش‌تر به عنوان سلاحی بود تا بتوانند حریف‌شان، هندوستان را به زانو در بیاورند.
هر پرتاب توپ در بازی با هندوستان برای آن‌ها مساوی بود با پرتاب نارنجکی در افغانستان. نفس خشن کریکت و جنگ برای پاکستانی‌ها یکی بود.
به طور کلی آن‌ها در طول ۷۰ سال تاسیس کشورشان یا مشغول نفرت‌پراکنی با هندوستان هستند و یا مشغول فعالیت‌های مخرب استخباراتی در افغانستان. پاکستانی‌ها علاقه چندانی به تمدن و تاریخ سند و لاهور در دوره‌های گذشته تاریخ ندارند، چرا که هر کدام از این دو تاریخ، سرشار از نشانه‌های توسل آن‌ها به هند و یا فرهنگ خراسانی است.
سیاست آن‌ها هویتی تازه و بدون ریشه در قالب کشوری به‌نام پاکستان با رویکرد تند مذهبی که سرمنشا جدایی آن‌ها از هندوستان بود را تشکیل می‌دهد و در این هویت تازه، کریکت پناهی برای دشمنی با هندوستان و آی‌اس‌آی به عنوان ابزاری برای نابودی افغانستان بود.
