مدت بیشتر از دو ماه پیش، رییس‌جمهور غنی در حالی با دست پر از اجلاس بروکسل برگشت که نیروهای سیاسی داخلی و متحدان خارجی به فکر الترناتیف‌سازی در کشور افتاده بودند. اینک با یک دیپلوماسی فعال در حالی از اجلاس قلب آسیا با دستاوردهای سیاسی برمی‌گردد که جدی‌ترین رقیب منطقه‌یی‌اش را مات کرده است.
سیاست بی‌تعارف
پاکستان که در حیات سیاسی نیم‌قرنه‌اش، افغانستان را به عنوان «عمق استراتیژی» خود قرار داده بود برای اولین بار جا می‌خورد. سرتاج عزیز؛ مشاور صدر اغظم پاکستان و سیاست‌مدار کارکشته که عمرش را در سیاست‌گذاری‌های مهم منطقه‌یی و جهانی صرف کرده، هرگز توقع نداشت در اجلاس قلب آسیا رییس‌جمهور افغانستان با صراحت لهجه و بی‌تعارف بگوید: «پاکستان با ما در یک جنگ نااعلام‌ناشده قرار دارد که نه تنها از شدت این جنگ کاهش نیافته، بل در سال ۲۰۱۶ به‌خصوص بعد از کنفرانس بروکسل، تشدید یافته است.»
در نشست بروکسل، پاکستان 500 میلیون دالر کمک به افغانستان تعهد کرد. در حالی که همین کشور خود سالانه میلیاردها دالر از ایالات متحده امریکا به عنوان یارانه‌های امنیتی دریافت می‌کند و میلیاردها دالر دیگر از کشورهای خلیج به عنوان “جایزه‌های تروریست‌سازی” کسب می‌کند. رقم 500 میلیون دالری بیش از اینکه یک تعهد بود یک تظاهر بزرگ در برابر افغانستان را نشان می‌دهد، اما در اجلاس قلب آسیا رییس‌جمهور غنی با حرکتی زیرکانه، پاسخی مناسبی به این تظاهرگرایی داده افزود:«پاکستان سخاوت‌مندانه مبلغ ٥٠٠ میلیون دالر را برای بازسازی افغانستان تعهد کرده است. بهتر است پاکستان این مبلغ تعهدشده را برای مهار افراطیت به مصرف برساند؛ زیرا در نبود صلح هرگونه کمک برای ما نتیجۀ مطلوبی به بار نخواهد آورد.»
پاکستان در طول حیات سیاسی‌اش هرگز تا این حد به “انزوای سیاسی” نرفته بود، حالا ممکن عوامل متعددی منطقه‌یی و جهانی داشته باشد، ولی به باور نگارنده، ترسیم یک خط سیاسی دقیق رهبری جدید نظام سیاسی در افغانستان علیه رفتارهای چندپهلوی پاکستان با کشورهای همسایه و متحدان بین‌المللی‌اش، بی‌تردید نقش محوری را بازی کرده است.
به این ترتیب اگر دستاوردهای سیاسی اقتصادی در اجلاس قلب آسیا را نادیده بگیریم، برخورد شفاف و جسورانۀ کابل در برابر اسلام‌آباد از نقاط برجستۀ این نشست بود که نمی‌شود به آن چشم بست.
خط مقدم تروریزم
بی‌تردید افغانستان در خط مقدمی می‌جنگند که نفع آن به تمام کشورهای همسایه، منطقه و جهان می‌رسد. طوری که تجربه به ثبوت رسانده که افغانستان از بیرون مرزهایش ناامن شده و ناامنی تهدیدی بزرگ برای تمام جهان و منطقه است. رییس‌جمهور غنی به این نکتۀ مهم اشاره کرده و به نحوی همۀ طرف‌های اشتراک‌کننده در نشست را متوجه مسوولیتی می‌سازد که افغانستان به تنهایی بار آن را تا کنون بر دوش کشیده است.
اقتصاد جرمی، شبکه‌های تروریستی و موج خشونت تروریستی که امروز دامن‌گیر مردم افغانستان است، بیشتر عوامل بیرونی منطقه‌یی و بین‌المللی دارد و به میزانی که تهدید بزرگی برای امنیت و توسعه اقتصادی ما شمرده می‌شوند، تهدید بزرگی علیه امنیت کشورهای منطقه و جهان نیز به حساب می‌روند. از این روی، در مبارزه با این پدیده‌های شوم نیاز به یک مساعی مشترک کلان در سطح منطقه و جهان احساس می‌شود. آقای غنی به‌خوبی این نکته را به همه طرف‌های اشتراک‌کننده رسانده است.
بازرگانی هوایی
افغانستان در حاشیۀ نشست قلب آسیا با هند به توافقی دست یافت که زمینۀ مبادلات تجاری را میان دو کشور به سطح وسیعی فراهم می‌سازد. پیش از این افغانستان در دادوستدهای تجارتی و اقتصادی‌اش به بنادر پاکستانی وابسته بود. کالای هندی به هیچ وجه از طریق بنادر پاکستانی مجال رسیدن به بازارهای افغانستان و آسیای میانه را نداشتند، ولی به ندرت برخی از کالاهای تجارتی ما از این طریق به بازارهای هند راه می‌یافتند. اما هرگاهی که مزاج همسایه چندان خوش نبود، لاری‌های حامل کالاهای افغانستان را روزها و هفته‌ها در خاک خود (پاکستان) متوقف می‌ساخت و از این بابت بارها بازرگانان افغان، ده‌ها میلیون دالر خساره‌مند شده‌اند که در واقع این خسارت‌ها به پیکر اقتصاد ملی ما وارد آمده‌اند.
حالا با توجه به این مسایل؛ بازرگانی هوایی می‌تواند به میزان زیادی دست پاکستان را از این حربه کوتاه کرده و حتا در مواردی عین حربه علیه خود پاکستان نیز استعمال شده بتواند.
افغانستان؛ گذرگاه اقتصاد آسیایی
شکی نیست که افغانستان تنها راهی است که تولیدهای رو به رشد جنوب آسیا را می‌تواند به بازارهای فوق‌العاده گسترده و مستعد آسیای میانه برساند و برعکس راه انرژی وافر آسیای میانه را به جنوب آسیا باز کند که در قلت جدی برق و انرژی به‌سر میبرد. به این ترتیب افغانستان از یک پتانشیل فوق‌العاده قوی برای ایجاد یک تحرک گسترده و مهم اقتصادی برخوردار است که زمینه‌ها و اساس رشد اقتصادی آسیایی را شکل می‌دهد.
در حالی که تصویر افغانستان امروز یک کشور فاسد، بار دوش جامعه جهانی، محل رشد تروریزم و مواد مخدر به منطقه القا شده؛ رییس‌جمهور غنی با اشاره به این ویژگی‌های جغرافیایی کشور، در واقع نشان داد که افغانستان ظرفیت کلانی در امر اتصال بخش‌های مهم آسیا و نقطۀ محور تحرک اقتصادی آسیایی را دارد.
تلاش‌هایی که اخیرن در سکتور راه‌سازی منطقه‌یی (راه آهن) در افغانستان با برخی از کشورهای همسایه انجام شده، این نکته را می‌رساند که افغانستان می‌تواند در توسعۀ اقتصاد بازرگانی در منطقه و حتا جهانی نقش وسیعی داشته باشد.
رییس‌جمهور غنی سرمایه‌گذاری در افغانستان را سرمایه‌گذاری برای بسترهای اقتصاد منطقه‌یی و آسیایی تعریف کرده در واقع با تبیین این نقش، موضوع را به گونه‌یی مطرح کرده که سرمایه‌گذاری در افغانستان تنها سرمایه‌گذاری برای ما نه، که سرمایه‌گذاری برای بهبود اقتصاد منطقه‌یی، کشورهای سرمایه‌گذار و در نهایت آسیاست.
اشاره به مهار آب‌ها، ظرفیت‌های صنایع هایدروکاربن و منرالی افغانستان در اجلاس قلب آسیا نیز نوعی نشان دادن موقعیت ما در یک سکوی قدرت اقصادی آینده است؛ قدرتی که می‌تواند صنایع کلان منطقه‌یی را نیز موجب رشد و توسعه گردد.
در این نشست که دیدارهایی میان رییس‌جمهور غنی با نارندرا مودی؛ نخست‌وزیر هند، جواد ظریف؛ وزیر خارجه ایران و سایر طرف‌های اشتراک‌کننده انجام شده و در بخش‌های مختلف روی پتانشیل‌های منطقه‌یی صحبت شده، نیز این نکته را می‌رساند که افغانستان امروز برخلاف افغانستان یک‌ونیم دهۀ اخیر از یک موقف دیپلوماسی منطقه‌یی فعال صحبت می‌کند.
دیپلماسی خنثای 13 ساله
سیزده سال دیپلوماسی خنثا، جایگاه افغانستان را در سطح منطقه به شدت تضعیف ساخت و روابط نزدیک کشور با کشورهای غربی به‌خصوص متحدان غربی را نیز به بن‌بست رسانده بود.
به هیچ وجه، قصد قصیده‌سرایی یا به قولی چاپلوسی کسی را نداریم، ولی واقعیت امر این است که دیپلوماسی خارجی به‌خصوص منطقه‌یی افغانستان در هیچ دوره از تاریخ معاصر کشور تا این حد اکتیف نبوده و این گونه نقش مهم منطقه‌یی را بازی نتوانسته است. هرچند در ادوار مختلف فرصت‌های خوبی هم برای نقش گرفتن فعال ما در معادله‌های منطقه‌یی و جهانی دست‌یافتنی بوده، اما نبود رهبری با صلاحیت‌ها و فهم سیاسی و دیپلوماتیک، همیشه این فرصت‌ها را زایل کرده است.
حال این فرصت رسیده که طرف‌های مختلف سیاسی در کشور و مردم نیز برای حفظ و پیشرفت جایگاه ترسیم‌شدۀ جدید کشور در سطح منطقه و جهان، دست همکاری دراز کرده، روند موجود را حمایت نمایند.
ما زمانی قوی هستیم که از یک آدرس ملی، قوی صحبت کنیم. گام‌های نخست در جهت توسعۀ اقتصادی و گسترش نقش ما در منطقه و جهان در حال شکل گرفتن است. نباید اجازه داده شود این فرصت بار دیگر باطل گردد.
سید امین بهراد؛ دبیر سیاسی روزنامه راه مدنیت
