تجارب جامعه بشری نشان داده که هر بحران قابل مهار، کنترول و حتا پیش‌گیری است، ولی بحران بشری دست‌کم برای یک نسل قابلیت مهار را ندارد. با بحران بشری بحران‌های غیر بشری نیز گسترش و قوت می‌گیرند. چیزی را که امروز ما در افغانستان عملا به تجربه نشسته‌ایم ناشی از یک بحران بشری گسترده و عمیق است. فساد یک پدیده اجتماعی است، این پدیده می‌طلبد که با آسیب‌شناسی اجتماعی در برابر آن مبارزه گردد.
افغانستان دست‌کم در دو قرن اخیر با بحران بشری ناشی از جنگ‌های دوامدار تاج و تخت، تغییر رژیم‌های سیاسی و چیزی‌کم در دو دهه اخیر با یک جنگ فرسایشی افراط‌گرایی دینی مواجه بوده است. از این رو بحران بشری در کشور ما سرمنشه تمام بحران‌های دیگر بوده است که امروز ما با آن دست به گریبانیم.
آلمان بعد از جنگ جهانی دوم به طرز وحشتناکی ویران شده بود. 21درصد جمعیت این کشور کشته شده بودند و تولید سرانه غذا فقط برای 51درصد جمعیت، آن هم به سطح بسیار پایین امکان‌پذیر بود. به گفته خود آلمانی‌ها اکنون در آلمان بیش از 50 نوع غذا از کچالو درست می‌شود، دلیل آن این است که در مدت بیش از پنج‌سال بعد از جنگ اکثریت آلمانی‌ها تنها غذایی را که داشتند کچالو بود.
جاپان و کوریا نیز تقریبا تجربه مشابه را دارند، ولی آنچه قابل توجه است این است که در این کشورها، بحران تاریخی بشری وجود نداشت و بنابراین نیروی بشری لازم بعد از جنگ نیز موجود بود.
کسانی که در آغاز حکومت کرزی ماموریت داشته‌اند می‌گویند که در سال 1381 برای مدت‌ها حتا یک نفر وجود نداشت که مکاتبه انترنتی ارگ را مدیریت کند و ایمیل ارگ را چک نماید. این حرف در سطح وسیعی از اداره‌های افغانستان عمومیت داشت. این مشکل بیان‌گر یک بحران بشری عمیق بود که با تاسف همچنان در سطوح مختلف هنوزهم ادامه دارد.
تا زمانی‌که ما قادر به رفع و یا کنترول بحران بشری در جامعه خود نشویم، هیچ بحران دیگری را مهار یا کنترول نمی‌توانیم.
رییس‌جمهور غنی در نشست رسمی «روز بین‌المللی مبارزه با فساد اداری»، تغییر نسلی را اساس مبارزه با فساد در افغانستان خواند و آن را اولویت برنامه جامع مبارزه با فساد اداره حکومت وحدت ملی تعریف کرد.
نسل جوان که امروز آماده تحویل گرفتن مدیریت کشوراند، هرچند اکثر در جنگ به‌دنیا آمده و مراحل نوجوانی خود را در جنگ گذرانده‌اند، ولی مرحله کمال شخصیتی و تحصیلی خود را در یک‌ونیم دهه پسین تکمیل کرده‌اند. در شرایطی که جنگ تا حد زیادی فروکش کرده و افغانستان از یک جزیره فراموش‌شده به یک کشور مورد توجه خاص جهانی مبدل شده است. نسلی که با تکنالوژی ارتباطی همراه است و در تماس مستقیم با جهان امروز و در جریان دست‌آوردهای روز بشری قرار دارند.
رییس‌جمهور مثال‌های زیادی از اصلاحات انجام‌شده آورد و دست‌آوردهای حکومت وحدت ملی را تا حدی برجسته کرد، اما جدی‌ترین تاکید رییس‌جمهور بر تغییر مدیریت نسلی و مشارکت زنان در حوزه‌های مختلف جمعی بود.
اصلاحات چیزی نیست که یک سال و یا پنج سال به‌نتیجه برسد، به‌خصوص با این میزان مشکلات که در کشور ما وجود دارند، ولی روی هم‌رفته اصلاحات امکان دارد و شدنی است. کم‌ترین زمان اصلاحات در یک کشور عمر یک نسل یعنی سی‌سال را در برمی‌گیرد و هیچ اصلاحات پیش از این زمان به طور کامل امکان تحقق ندارد. بهترین اصلاحات؛ اصلاحات در حوزه بشری است. کشورهای که بعد از ویرانی گسترده در جنگ جهانی دوم اکنون رتبه‌های بالایی را در اقتصاد و نظم جهانی دارد، کشورهای بوده‌اند که پس از جنگ تنها روی بازسازی نیروی بشری خود تمرکز کرده‌اند.
در افغانستان نیز در چهار سال اخیر اصلاحات گسترده‌یی در بخش‌های مختلف حکومت‌داری و نظام‌سازی به میان آمده که توقع می‌رود بازده خوبی داشته باشد، ولی مهم‌ترین بخش این اصلاحات را می‌توان توجه خاص رهبری نظام بر حضور نیروی جوان، متخصص و قانونمدار توصیف کرد.
سرور دانش؛ معاون رییس‌جمهور نیز که در نشست بین‌المللی مبارزه با فساد صحبت کرد، گفت که در طول چهار سال و سه ماه از عمر حکومت وحدت ملی بیش از 390سند تقنینی در موضوعات مختلف، تنها در دفتر معاونت دوم ریاست‌جمهوری و از طریق کمیته قوانین تحت کار قرار گرفته و بسیاری از آن‌ها طی مراحل شده و اکنون نافذ شده‌اند.
افغانستان اکنون در حوزه داشتن اسناد تقنینی شاید در منطقه در صدر قرار گیرد، ولی تطبیق این اسناد تقنینی با آنچه بحران بشری خوانده شد وقت زیادی را در بر خواهد گرفت.
به همین گونه رییس‌جمهور گفت که تا کنون از طریق کمیسیون خدمات ملکی و اصلاحات اداری بیش از 22هزار بست خدمات ملکی از طریق کانکورهای اصلاحات اداری استخدام شده و بعد از این نیز روند استخدام تنها از همین راه صورت خواهد گرفت.
در دو سال اخیر جوانان شایسته و متخصص زیادی در حکومت وحدت ملی به رهبری نهاد‌های مختلف گماشته شده‌اند. تا کنون این تغییر، تجربۀ موفقی بوده است و اکثریت قاطع این جوانان توانسته اعتماد لازم مردم و حکومت را جلب نمایند، اما این تمام کار نیست و در سه‌سال گذشته با و گماردن ده‌ها جوان، بخش کوچکی از مشکلات مردم افغانستان برداشته شده است. نیاز است که سیاست ریفارم حکومت‌داری و مبارزه با فساد اداری همچنان با قوت خود پیش برود و بیش از این بر نسل جوان اعتماد صورت گیرد، تا روزی به افغانستان عاری از فساد و خشونت نایل آییم.
نویسنده: دکتور کریمی
