نام و آوازۀ جاغوری با معارف و آموزش گره خورده است. مردمان معارف‌پرور جاغوری حتا در زمان حاکمیت طالبان دروازه‌های مکتب‌های دخترانه را باز نگه داشتند و از مهم‌ترین گنجینه آن؛ «کتابخانه جاغوری» حفاظت نمودند. جاغوری شاید تنها ولسوالی‌یی بود که با آمدن طالبان و رفتن آنان بدون خونریزی همراه شد.
هم‌اکنون در ولسوالی جاغوری ۱۰۷ باب مکتب فعال است که ۶۴ باب آن لیسه می‌باشد. مجموع شاگردان معارف در ولسوالی جاغوری به ۵۲ هزار تن می‌رسد. در سال تعلیمی جاری از این ولسوالی به تعداد ۱۸۰۰۰ تن فارغ گردیده‌اند.
حدود ۸۰درصد هزاره‌هایی که در خارج از کشور به سر می‌برند از ولسوالی جاغوری‌اند. سطح زندگی در جاغوری نسبت به هر منطقۀ دیگر مناطق مرکزی متفاوت است.
جاغوری سال‌های دشوار جنگ‌های تنظیمی را هم سپری کرده است، اما اکنون فضای زندگی در جاغوری به مراتب بهتر از هر وقت دیگر می‌باشد.
در فصل جدید سیاسی یکی از خواسته‌های اساسی مردم جاغوری ارتقای این ولسوالی به ولایت بود. حداقل در دو دور انتخابات پارلمانی و همچنان دو دور انتخابات ریاست جمهوری، خواست اصلی مردم ارتقای جاغوری به ولایت بود. همۀ کاندیدان در تمام دوره‌ها به مردم وعدۀ ولایت شدن و سرک قیر برای جاغوری تا قرباغ را داده‌اند، اما هیچ یکی ازاین وعده‌ها عملی نشده است. وکلای جاغوری به شمول ۱۱ وکیل غزنی هیچ کدام به وعده‌های خود عمل نکردند. در سال جاری ۳۵ کیلومتر سرک قیر شامل بودجه شده که آن هم از آدرس وکلای جاغوری نبوده است.
اکنون به ابتکار سرور دانش؛ معاون دوم ریاست‌جمهوری، قرار است واحدهای اداری در مناطق مرکزی تعدیل شود. مثلن قرار است جاغوری به سه ولسوالی ارتقا یابد. مردمان مالستان، ناهور و دیگر مناطق مرکزی از این طرح استقبال کرده‌اند. در ولسوالی جاغوری دو بخش عمدۀ آن که ایزدری و باغچوری است هم از این طرح استقبال کرده‌اند.
بخش دیگر که مجموعه‌یی تمامیت‌خواه می‌باشند و هم‌اکنون ۴ وکیل و تمام کارمندان ولسوالی نیز از آن منطقه و بخش‌اند با این طرح مخالفت کرده‌اند. برخی وکلا و سیاست‌مداران نو سن نیز که در جای دیگر بازار کار سیاست‌شان کساد شده، برای جاغوری نسخۀ شفابخش نوشته کرده و مخالفت خود را با این طرح اعلام کرده‌اند.
مردم جاغوری اکنون باید تصمیم بگیرند یا برای همیشه در سطح یک ولسوالی باقی بمانند و یا هم به طرح تعدیل موافقت کنند؛ چون ولایت شدن تنها با یک ولسوالی ممکن نیست و بحث ولایت از صلاحیت‌های مجلس می‌باشد.
مردم جاغوری به افراد و اشخاصی که بازار سیاست‌شان در دیگر مسایل کساد شده، اجازه ندهند این افراد از فضای جاری سوءاستفاده کنند. این فرصت مهم و تاریخی است و برای ارتقای جاغوری به سه ولسوالی نباید فرصت را از دست داد.
ارسالی از حسن‌علی جاغوری
