شاه‌حسین مرتضوی
همه‌ساله نشست‌هایی با موضوع مبارزه با فساد اداری در کشور برگزار میشود. سخنرانان در این نشست‌ها عمدتاً از نگرانی‌های خود درباره رشد این پدیده سخن می‌گویند و گاهی هم راه‌های مقابله و مبارزه با آن را مطرح می‌کنند. در همه نشست‌ها و مجالس، فساد اداری از ابعاد مختلف بررسی میشود؛ اما کم‌تر به نقش فعالیت‌های فرهنگی برای مقابله با این پدیده اشاره شده است.
کافی است با چند جوانی که در ادارات دولتی مقرر شده‌اند و با معاش عادی کار می‌کنند، صحبت کنید. بیشتر آنان می‌گویند که همواره توسط اقارب، فامیل و دوستان‌شان سرزنش می‌شوند که «چرا به‌رغم داشتن سمت دولتی در زندگی شما تغییر نیامده است؟ چرا صاحب خانه و موتر نشده‌اید؟ چرا فلانی که در گمرک یا یک بخش عوایدزای دیگر کار می‌کند طی چند ماه صاحب امکانات بسیاری شده است؟»
این نوع صحبت‌ها به نحوی به رفتار کارمندان دولت تأثیر می‌گذارد و ناخواسته آنان را به مسیری تشویق می‌کند که دیگران در این مسیر قدم گذاشته‌اند. این نوع رفتار و صحبت‌ها نشان می‌دهد که فساد دیگر به حیث پدیده‌یی زشت به شمار نمی‌رود و قباحت خود را از دست نداده است؛ بل خود به فرهنگ تبدیل شده است.
برای مبارزه با فساد نیاز به قوانین خوب، اداره‌های مؤثر و کارآمد داریم؛ اما مهم‌تر از همه این است که اجازه ندهیم تا فساد اداری به یک روش و شیوه تبدیل شود و زشتی این پدیده در تعاملات روزمره از بین رود.
شما به یک مورد دیگر توجه کنید. وقتی جوانی برای استخدام در یک اداره دولتی ثبت‌نام می‌کند یا برای دریافت بورس و یا دریافت قرارداد اقدام می‌کند، بیش از آن‌که به طرزالعمل‌ها، لوایح، قوانین و مقررات توجه کند نخست به سراغ واسطه می‌رود؛ هرچند تاکید شود که این پروسه شفاف است و نیازی به واسطه ندارد باور نمی‌کند. این نشان می‌دهد که در امور کشور مراجعه به واسطه به یک فرهنگ تبدیل شده است. کم‌تر کسی باور می‌کند که می‌تواند همه مسیر را بدون وساطت طی کند.
جوانان زیادی را دیده‌ام از این‌که بدون واسطه قبول شده‌اند تعجب کرده‌اند؛ یعنی باورمندی بر ادارات هنوز به مرحله قابل‌قبول نرسیده است.
حکومت و ادارات آن باید با اقدامات عملی این باورمندی را خلق کنند که هر شهروند می‌تواند از فرصت‌های پیدا شده استفاده کند. ادارات باید در این مورد به مردم نشان دهند که واسطه نمی‌تواند مبنای عمل آن‌ها باشد. برای نمونه به اداره پاسپورت توجه کنید، قبلاً گرفتن یک جلد پاسپورت عبور از هفت‌خوان رستم بود. افراد بدون واسطه حتی برای رسانیدن عریضه خود دچار مشکل بودند. فضا برای کمیشن‌کاری و واسطه‌داران بیشتر فراهم بود؛ اما اکنون با تغییرات به وجود آمده این باورمندی خلق شده است که گرفتن پاسپورت بدون واسطه ممکن است.
همچنین به دریافت جواز برای سرمایه‌گذاری توجه کنید. قبلاً شاید حداقل ۳۰ امضا در ورقه درخواستی صورت می‌گرفت؛ اما اکنون با ساده‌سازی، پروسه طی مراحل این کار در حداقل زمان ممکن شده است یا به پروسه استخدام توجه کنید.
در گذشته موارد زیادی بوده که یک بست را کسی نخست اشغال کرده است بعداً آن بست به اعلان داده شده است؛ اما حالا هر فردی که از طریق اصلاحات اداری امتحان می‌دهد نمره‌اش برای خود فرد مشخص میشود؛ هرچند که هنوز هم اصلاحات اداری ضرورت به اصلاحات و اعتمادسازی برای مردم دارد؛ اما گام‌های خوبی را برداشته است.
به پروسه امتحان کانکور توجه کنید. قبلاً کامیاب‌شدگان با سوال‌های بسیاری توسط دیگران روبرو بودند؛ اما اکنون حداقل از نمره اول تا دهم نمره کانکور را اولاد غریب تشکیل می‌دهد. اداره کانکور کشور با اصلاحات و اقداماتی که انجام داده است اکنون بیش از هر وقت دیگر در معرض اعتماد مردم است.
افزون بر اقدامات فرهنگی، چند گام مهم می‌تواند در کاهش و مقابله با پدیده فساد مهم باشد.
ثبت دارایی مقامات بلندرتبه، اقدام مهمی است. زمانی که یک فرد در قوای سه‌گانه کشور مصروف خدمت میشود، نباید با رویکرد تاراج و غارت مصروف کار شود. امکاناتی که در اختیار یک مقام قرار داده میشود برای ارائه خدمت است؛ اما متاسفانه در ۱۸ سال گذشته جمعی محدود طی مدتی کوتاه به دارایی‌های بی‌حساب دست یافته‌اند. این همه باید سؤال شود. اذهان عمومی، رسانه‌ها، نهادهای مدنی، علما و… همه باید ذهن پرسش‌گر داشته باشند.
سؤال بسیار ساده است: این همه را از کجا آورده‌اید؟
نهادهای ناظر و مبارزه علیه فساد باید علیه این موضوع اقدام کنند. از همه سؤال کنند که «این همه را از کجا آورده‌اید؟»
نهادهای مؤثر و قوانین نیز برای مبارزه با این پدیده مهم است. در فقدان نهادهای مؤثر و همچنین قوانین، ما نمی‌توانیم علیه اژدهای فساد مقابله کنیم.
مبارزه با فساد اداری با اداره‌های موازی و همچنین نسخه‌های کاپی‌شده از متون انگلیسی ممکن نیست. روش‌های مؤثر بومی می‌تواند در کاهش و مقابله با این پدیده کارا و مؤثر باشد.
نهادهای عدلی و قضایی و همچنین حکومت باید بدون گرایش‌های سیاسی به این موضوع تمرکز کنند. نهاد مستقل عدلی و قضایی می‌تواند با افراد آلوده به فساد در هر سطحی مقابله کند. برخی فسادپیشگان با پناه گرفتن زیر عنوان قوم و سمت می‌کوشند برای خود معافیت ایجاد کنند؛ اما نباید نگاه به این پدیده، نگاهی سیاسی و ابزاری باشد.
متأسفانه پدیده فساد ریشه‌های عمیقی در همه‌جا دارد. فسادپیشگان از سوی حلقات مهم حمایت می‌شوند. پارلمان کشور یکی از نهادهای مهمی است که می‌تواند نقش نظارتی مؤثر داشته باشد؛ اما این نقش زمانی مؤثر شده می‌تواند که خود در معرض سؤال نباشد.
سرانجام افغانستان باید این لکه سیاه را از دامن خود پاک کند. شاخص‌هایی را که تعهد کرده است عملی کند. به مردم و دنیا نشان داده شود که چه تغییرات مهمی در این بخش به وجود آمده است؛ در غیر آن، افغانستان هم باورمندی مردم و هم اعتماد دنیا را از دست خواهد داد. افغانستان نباید شانس و فرصت آخر را از دست دهد.
اقای نویسنده : من وفامیل ودوستانم به ریس جمهور کنونی رای داده ام من شاهد هستم یکی از همسایهام امر مالی واداری داکتر فضلی در ارګ است شما به الله باور کنید که زندهګی شان ۱۰۰٪ تغیرکرده کولرهای رنګا رنګ مصارف زندهګی زرق وبرق شان از طریق پول کمپاین صورت ګرفته یک روز در چوکی میرسد روزی دوم خانه وموتر میخرند افسوس می کنیم که مردم چرا به فساد پیشګان رای دادند مهربانی کنید فساد را از ار ګ دور کنید