ظاهراً سال مالی ۱۳۹۸ به اتمام رسید و وزارت مالیۀ افغانستان اعلام کرد که در سال مالی ۱۳۹۸، بیش از ۲۰۸میلیارد افغانی عواید جمع‌آوری کرده است.
محمدهمایون قیومی، سرپرست وزارت مالیه در نشست خبری مشترک با واحدالله نوشیر، معاون و سرپرست بانک مرکزی افغانستان – در اول جدی ۱۳۹۸ در کابل- گفت که این مبلغ در مقایسه با هدف تعیین‌شده، ۲۲میلیارد افغانی افزایش را نشان می‌دهد.
با توجه به گفته‌های آقای همایون قیومی جمع‌آوری ۲۰۸میلیارد افغانی عواید، بالاترین میزان جمع‌آوری عواید در ۱۸سال اخیر بوده است. او هم‌زمان گفت که حکومت در سال مالی ۱۳۹۸، بیش از ۹۵ درصد بودجه توسعوی خود را مصرف کرده است.
از جهتی، جای امیدواری است که هر سال بر عواید مالیاتی کشور افزوده می‌شود و پله‌به‌پله به طرف خودکفایی حرکت می‌کنیم؛ اما باید یادآوری کرد که ریشۀ افزایش عواید مالیاتی به ارائه خدمات دولتی بازمی‌گردد. به هر میزان دولت در انجام تعهدات و اقدامات خود دقیق و به موقع عمل کند به همان میزان مردم نیز در پرداخت مالیات به‌عنوان هزینه انجام خدمات عمومی – که موظف به آن هستند – نیز جامع و بی‌نقص عمل خواهند کرد.
به‌طورکلی مالیات وسیله‌یی برای تأمین هزینه‌های خدماتی دولت به ملت است با این توضیح که اگر ملت خود قصد تأمین این خدمات را داشته باشد، می‌بایست چندین برابر هزینه کند؛ حال‌آن‌که دولت با دریافت مالیات با هزینه‌یی بسیار کم‌تر همان خدمات را به مردم ارائه می‌کند. درواقع مالیات انتقال بخشی از درآمدهای جامعه به دولت یا بخشی از سود فعالیت‌های اقتصادی است که نصیب دولت می‌شود؛ زیرا ابزار و امکانات دستیابی به درآمد و سود را دولت فراهم آورده است.
مالیات به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع دولت، نقش به‌سزایی در رشد اقتصادی و توزیع درآمدها ایفا می‌کند. سهم مالیات از کل درآمدهای عمومی در میان کشورها، متفاوت است و میزان آن بستگی به سطح توسعه و ساختار اقتصادی آن‌ها دارد.
در حقیقت مالیات یکی از بهترین و توانمندترین ابزار اقتصادی با کارکردهای گوناگون است که باعث تنظیم اقتصاد جامعه می‌شود. هر نسلی مکلف است در دوره حیات خود هزینه‌های اداره کشور را خود تامین کند. منابع و ثروت‌هایی که به نسل‌های آینده نیز تعلق دارد باید به مصرف سرمایه‌گذاری مولد برسد. فرهنگ مالیاتی با کار تبلیغاتی صرف ایجاد نمی‌شود؛ بل باید برای رسیدن به این هدف فرهنگ‌سازی شود و مردم به پرداخت مالیات نگاه مثبت داشته باشند.
درواقع بحث مالیات، بحث ملی و ارزشمندی است و می‌تواند مالیات را در جامعه و نزد اقشار گوناگون به بحثی ملی تبدیل کند. ممکن است مالیات از نظر برخی، پرداخت یک‌جانبه ملت به دولت تلقی شود و به همین منظور در پرداخت آن مقاومت‌هایی صورت گیرد؛ ولی اگر فرهنگ پرداخت مالیات در جامعه نهادینه شود، بسیاری از مشکلات برطرف خواهد شد. به بیانی دیگر مالیات از اهم درآمدهای دولت است که پذیرش آن از طرف ملت و نحوه اجرای آن از طرف دولت به ویژگی‌های فرهنگی هر کشور بستگی دارد.
هرچه جامعه دارای فرهنگ مالیاتی غنی‌تری باشد، وصول مالیاتی با موفقیت و سهولت بیشتر همراه خواهد بود و متصدیان مالیاتی نیز با رغبت و احساس مسئوولیت بیش‌تری اقدام به انجام وظایف قانونی خود خواهند کرد.
اصطلاح فرهنگ به معنی جامعه‌شناختی و مردم‌شناختی آن، نخستین‌بار توسط «ادوارد بارنت تیلور» مردم‌شناس انگلیسی در سال ۱۸۷۱ در کتاب «فرهنگ ابتدایی» به کار رفت.
وی در تعریف فرهنگ مالیاتی می‌گوید: فرهنگ مجموعه پیچیده‌یی است که دربرگیرنده دانستنی‌ها، اعتقادات، هنرها، اخلاقیات، قوانین، عادات و هرگونه توانایی‌های دیگری است که انسان به‌عنوان عضوی از جامعه آن را به دست می‌آورد. عقاید، باورها و رفتارها جزو عناصر فرهنگ مالیاتی جوامع هستند. با افزایش میل به پرداخت مالیات، شفاف‌سازی قوانین مالیاتی و آموزش این قوانین می‌توان به بهبود فرهنگ مالیاتی پرداخت و دراین‌بین اخلاق و بررسی رشد اخلاقی مسوولان، عاملی کلیدی است.
عوامل اجتماعی شدن همچون همکاران صنفی، التزام به دین، رسانه‌ها، وجود سنت مالیات‌دهی در خانواده، روحیه قانون‌گرایی در خانواده در افزایش فرهنگ مالیاتی تاثیرگذار است. تاثیر عوامل برون‌سازمانی همچون اتحادیه‌های صنفی، داشتن وکیل حقوقی، تشویق و تقدیر از ماموران و مسوولان خوش‌حساب، انجام مکانیزه امور مالیاتی، وجود نظام جامع اطلاعات مالیاتی، اطلاع‌رسانی مالیاتی شفاف بودن قوانین مالیاتی در افزایش فرهنگ مالیاتی مؤثر است.
عوامل درون‌سازمانی همچون سطح تحصیلات ماموران، داشتن انگیزه برای مشارکت اجتماعی، آشنایی مسوولان با قوانین مالیاتی، نگرش مثبت مدیران نسبت به کارکرد مالیات و اعتماد سیاسی نسبت به دولت نیز در افزایش فرهنگ مالیاتی نقش به‌سزایی دارد.
تاثیر فرهنگ بر سیستم‌های مالی و مدیریتی و زیرمجموعه‌های آن از قبیل سیستم‌های مالیاتی هر کشوری امری مسلم است. ثمرات پرداخت مالیات، امنیت بیشتر، ارائه خدمات، آموزش بهتر، گسترش خدمات بهداشتی، ترویج عدالت و باعث توسعه و پیشرفت جامعه است.
سعادت‌شاه موسوی؛ کارشناس اقتصاد توسعه
