ارکان جرم تهدید
از منظر حقوقی، برای آنکه رفتاری جرم محسوب گردد؛ نخست قانونگذار باید این رفتار را جرم شناخته و برای آن مجازات در نظر گرفته باشد (عنصر قانونی)، دوم؛ رفتاری از قبیل فعل یا ترک فعلی مشخص به منصه ظهور و بروز یا حداقل به مرحله¬ی فعلیت برسد (عنصر مادی)، سوم؛ با علم و اختیار ارتکاب یافته باشد (عنصر معنوی).
در خصوص عنصر قانونی جرم تهدید در حقوق جزایی افغانستان و ایالات متحده امریکا در مقدمه توضیح داده شد. با بررسی عنصر قانونی جرم تهدید و در رابطه با عنصر مادی این جرم باید گفت، رفتار فزیکی جرم موضوع ماده ۶۲۳ کُد جزای افغانستان فعل مادی مثبت تهدید نمودن است. همین رویکرد در ماده ۳-۲۱۱ قانون جزای نمونه ایالات متحده امریکا اتخاذ شده است و رفتار فزیکی جرم مذکور Threaten می¬باشد. در کنار رفتار فزیکی جرم تهدید، باید شرایط و اوضاع و احوال مؤثر در تحقق جرم مذکور را به منظور تبیین دقیق عنصر مادی این جرم، بررسی نمود. لذا ابتدا شرایط تحقق جرم مذکور در حقوق افغانستان و سپس ایالات متحده امریکا را بیان می¬نماییم و در ادامه به مقایسه هر یک خواهیم پرداخت.
اولاً؛ در ماده ۶۲۳ کُد جزای افغانستان، به وسیله خاص برای تهدید اشاره نشده است که مؤید عدم نقش وسیله در تهدید عام جزایی است. به عبارت دیگر تهدید موضوع ماده قانونی فوق الذکر ممکن است با وسیله اعم از سلاح¬های سرد و گرم و یا بدون وسیله صرفاً با الفاظ صورت بپذیرد. بنابراین تهدید در نظام حقوقی افغانستان، مقید به استفاده از وسیله نمی¬باشد.
به تلگرام راه مدنیت بپیوندید
دوم؛ قانونگذار افغانستان موضوع تهدید را به قید حصر شامل جنایت علیه نفس، مال یا شرف یا افشای اسرار می¬داند.
سوم؛ خواسته شخص تهدید کننده برای تحقق یا عدم تحقق جرم تهدید موضوع ماده ۶۲۳ کُد جزا ضرورتی ندارد. خواسته مرتکب در تحقق یا عدم تحقق جرم تهدید عام نقشی نخواهد داشت و صرف تهدی مخاطب نسبت به موضوع مقرر در قانون از سوی تهدید کننده، جرم مذکور را با در نظر گرفتن سایر شرایط محقق خواهد ساخت.
چهارم؛ دامنه¬ی شمول تهدید با عنایت به عبارت «… خود او یا علیه نفس یا مال غیر…» علاوه بر متضرر، شامل سایر افراد نیز می¬گردد. با عنایت به توضیحات پیشین در قسمت مربوط به موضوع تهدید و تبیین نظرات فقها و حقوقدانان، به نظر می¬رسد اصطلاح بستگان را نباید تفسیر موسع نمود و صرفاً بستگان نسبی و سببی درجه اول را مشمول آن دانست. با این حال نکته مهم این است که قانونگذار فراتر از متضرر و بستگان وی، سایر افراد را نیز در دایره شمول جرم مذکور قرار داده است.
پنجم؛ از ذکر «غیر» در ماده مذکور چنین استنباط می¬شود که لفظ «غیر» منحصر به یک فرد نیست و لذا تهدید بیش از یک نفر مشمول این ماده است. در عین حال مشخص بودن طرف شرط است. (آقایی نیا، ۱۳۹۴: ۲۰۴)
مجموعه موارد فوق شرایط و اوضاع و احوال پیرامونی جرم تهدید موضوع ماده ۶۲۳ کُد جزای افغانستان را تشکیل می¬دهد.
در حقوق جزای افغانستان با مطمح نظر قرار دادن ماده ۳-۲۱۱ قانون جزای نمونه می¬توان موارد ذیل را از شرایط پیرامونی جرم تهدید عام جزایی در آن کشور برشمرد.
نخست؛ تحقق جرم مذکور منوط به استفاده یا به کارگیری وسیله خاصی نیست و به عبارت دیگر قانونگذار ایالات متحده امریکا در ماده ۳-۲۱۱ قانون جزای نمونه هیچگونه اشاره¬ای در خصوص به کارگیری وسیله خاصی به منظور تحقق جرم نداشته است.
دوم؛ موضوع تهدید، ارتکاب هرگونه جرم خشونت¬آمیز می¬باشد که در ادامه و به تفصیل به تبیین موضوع تهدید خواهیم پرداخت.
سوم؛ در این ماده قانونی برخلاف ماده ۶۲۳ کُد جزای افغانستان هدف مرتکب از اهمیت برخوردار و مورد تصریح قانونگذار قرار گرفته است. با این وجود خواسته مرتکب همانند ماده قانونی فوق الذکر در حقوق جزای افغانستان در تحقق یا عدم تحقق جرم مذکور تأثیری ندارد. با این حال چنانچه مرتکب وجه یا مالی را مطالبه کند رفتار وی تحت عنوان اخاذی و چنانچه بهره¬مندی جنسی را طلب نماید، رفتار وی در چهارچوب عنوان مجرمانه سوء استفاده جنسی قابل بررسی است.
چهارم؛ دامنه¬ی شمول تهدید جزایی با عنایت به ماده ۳-۲۱۱ قانون جزای نمونه امریکا صرفاً شخص تهدید شونده می¬باشد و هیچ اشاره¬ای به تهدید بستگان و نزدیکان مخاطب تهدید نشده است. لیکن در ماده ۳-۲۱۱ از قانون جزای نمونه هیچگونه تصریحی در رابطه با تهدید بستگان و اقوام شخص مخاطب نشده است. هرچند با بررسی منطوق این ماده قانونی نیز می¬توان بیان داشت، قانونگذار ایالات متحده امریکا صرفاً اشاره به تهدید نمودن یا هدف ارعاب دیگری کرده است و دامنه شمول تهدید را مفتوح گذاشته است و تهدید مخاطب و سایر اشخاصی که موجب ارعاب وی گردند، جرم را محقق خواهد ساخت. لیکن از طرفی چنین تفسیری از ماده قانونی مذکور با اصل تفسیر مضیق قوانین جزایی ماهوی در تعارض خواهد بود، از طرف دیگر با در نظر گرفتن موارد خاص تهدید که در مجموعه قوانین حقوقی ایالات متحده امریکا مطرح گردیده و در آن ماده قانونی، به تهدید بستگان مخاطب تهدید نیز تصریح شده است، به نظر می¬رسد در صورت تمایل قانونگذار به تسری جرم به بستگان و خویشاوندان مخاطب تهدید، اقدام به تصریح آن می¬نمود.
پنجم؛ با توجه به صدر ماده قانونی فوق الذکر و به استفاده از عبارت «… یا هدف ارعاب دیگری…» می¬توان چنین استنباط نمود که تهدید بیش از یک نفر مشمول این ماده قانونی می¬گردد، لیکن باید در نظر مرتکب یا همان شخص تهدید کننده این اشخاص مشخص باشند.
با مقایسه شرایط و اوضاع احوال پیرامونی جرم تهدید جزایی از عنصر مادی این جرم در حقوق جزای افغانستان و ایالات متحده امریکا مشخص می¬گردد در سایر شرایط با یکدیگر انطباق دارند مگر در دامنه¬ی شمول تهدید که در حقوق جزایی افغانستان بنابر تصریح ماده ۶۲۳ کُد جزای افغانستان علاوه بر مخاطب، بستگان و سایر افراد را نیز در بر می¬گیرد، لیکن به موجب ماده ۳-۲۱۱ قانون جزای نمونه ایالات متحده امریکا، جرم تهدید صرفاً نسبت به مخاطب تهدید و با درنظر گرفتن سایر شرایط مصرح قانونی قابل تعقیب و مجازات خواهد بود.
رکن آخر از عنصر مادی یک جرم، نتیجه می¬باشد. جرم موضوع مواد قانونی فوق الذکر در حقوق جزای افغانستان و ایالات متحده امریکا مطلق هستد و به تعبیر دیگر مقید به نتیجه خاصی نمی¬باشند و صرف تهدید نمودن دیگری اعم از اینکه رفتار مطروحه منتهی به قتل، صدمه بدنی یا ضررهای مالی یا جرایم خشونت آمیز بشود یا نشود، جرم مذکور محقق می¬گردد.
در تحقق جرایم، علاوه بر وجود عنصر مادی، به غیر از جرایم مادی صرف از قبیل صدور چک بدون دارایی، عنصر معنوی نیز ضروری است. مبنای عنصر معنوی در تمام جرایم متشکل از عمد یا خطای جزایی است.
در جرایم عمدی، سونیت عام و سونیت خاص مطرح می¬گردد و در جرایمی که عنصر معنوی آنها خطا می¬باشد، اعمال مجازات مرتکب براساس تقصیر وی صورت می¬پذیرد. بنابراین در خصوص جرم تهدید که از مره¬ی جرایم عمدی محسوب می¬گردد باید سونیت عام و سونیت خاص مرتکب را مورد بررسی قرار داد. منظور از سونیت عام، اراده فرد در ارتکاب رفتار فزیکی مجرمانه است. لذا در جرم موضوع ماده ۶۲۳ کُد جزا سونیت عام، همان اراده فرد در تهدید نمودن می¬باشد، به عبارت دیگر سونیت عام، عمد در تهدید کردن دیگری است. از طرف دیگر سونیت خاص عبارت است از عمد در نتیجه و در معنای دیگر آگاهی از نتیجه و خواستن آن سونیت خاص تلقی می¬گردد. با عنایت به اینکه جرم تهدید عام جزایی، جرم مطلق می¬باشد و تحقق آن منوط به تحصیل نتیجه خاصی نمی¬باشد، لذا سونیت خاص در عنصر معنوی جرم مذکور منتفی است. بنابراین می¬توان بیان نمود، عنصر معنوی جرم تهدید موضوع ماده ۶۲۳ کُد جزای افغانستان، صرفاً سونیت عام، یعنی عمد در تهدید نمودن است و تحقق آن مستلزم وجود سونیت خاص نیست.
نکته دیگری که ذکر آن خالی از فایده نیست، عدم تأثیر انگیزه مرتکب در تحقق است. انگیزه مرتکب با توجه به مفهوم و منطوق ماده¬ی قانونی فوق، هیچگونه تأثیری در تحقق یا عدم تحقق جرم تهدید عام در حقوق جزایی افغانستان نخواهد داشت.
عنصر معنوی جرم تهدید در حقوق جزایی امریکا با مطمح نظر قرار دادن ماده ۳-۲۱۱ از قانون جزای نمونه، نیز همانند حقوق جزای افغانستان است. معذلک برخلاف حقوق جزای افغانستان که انگیزه مرتکب در تحقق این جرم نقشی ایفا نمی¬کند، در حقوق جزای ایالات امریکا و با توجه به صراحت منطوق ماده قانونی فوق الذکر و در نظر گرفتن عبارات «… یا هدف ارعاب دیگری یا موجب تخلیه ساختمان، مکان تجمع، وسایل حمل و نقل عمومی…» می باید خاطر نشان نمود انگیزه مرتکب نقش مهمی در تحقق جرم مذکور دارد و انگیزه مرتکب باید یکی از موارد مصرح در متن قانون از قبیل ارعاب و ترساندن دیگران باشد.
با بررسی عناصر متشکله جرایم موضوع ماده ۶۲۳ کُد جزای افغانستان و ماده ۳-۲۱۱ قانون جزای نمونه امریکا، ضمن تبیین دقیق جرم مذکور در هر دو کشور، وجوه افتراق و اشتراک تهدید در آن کشورها نمایان شد.
پوهنیار سیدمحمدمختار ابراهیمی
