کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان با برگزاری یک کارگاه سه روزه برای خبرنگاران در کابل تلاش دارد تا خبرنگاری تحقیقی را نهادینه کند. به باور این کمیسیون، حقوق بشری در افغانستان زمانی تامین می‌شود که خبرنگاران با رویکرد تحقیقی به قضایای نقض حقوق بشر بپردازند و عاملان نقض حقوق بشر را برای مردم معرفی نمایند.
نقش خبرنگاران و رسانه‌ها در شانزده سال گذشته در عرصه نشر و پخش قضایای نقض حقوق بشر برجسته بوده است. در این مدت هر زمان که زنان مورد خشونت قرار گرفته، زورمندی زندان شخصی ساخته و یا در نتیجه برخوردهای مسلحانه به مردم ملکی آسیب رسیده، خبرنگاران با نشر خبرها و تهیه گزارش‌ها توانسته‌اند زمینه دادخواهی را برای قربانیان نقض حقوق بشر مساعد سازند.
مسوولان کمیسیون به این باورند که رشد صنعت رسانه و فعالیت صدها ایستگاه تلویزیونی، رادیو و رسانه‌های چاپی سبب شده است تا مردم از واقعات روز آگاه شوند و در رابطه به سرنوشت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی‌شان آگاهانه تصمیم بگیرند.
سیما سمر؛ رییس کمیسیون مستقل حقوق بشر در این کارگاه سه روزه خبرنگاران را به تهیه گزارش‌های تحقیقی تشویق کرد و گفت که رسیدن به یک جامعه عادلانه و مبتنی بر حقوق بشر زمانی ممکن است که خبرنگاران و رسانه‌ها نقش اصلی خود را در مبارزه با فساد، نقض حقوق بشر و سایر عرصه‌های اجتماعی با تهیه گزارش‌های تحقیقی بازی نمایند.
بانو سمر افزود: آزادی بیان در افغانستان به آسانی به‌دست نیامده؛ زیرا خبرنگاران برای حفظ این آزادی جان‌شان را از دست داده، مورد خشونت قرار گرفته‌اند و در جریان تهیه گزارش‌ها زخم برداشته‌اند. او افزود هر زمان که حلقاتی خواسته‌اند تا صدای رسانه‌ها را خاموش کنند و تصمیم‌هایی برای محدودیت آزادی بیان گرفته‌اند، کمیسیون با حمایت قاطعانه از رسانه‌ها و خبرنگاران در برابر چنین تصمیم‌هایی ایستادگی کرده و نگذاشته تا مردم از این حق بشری‌شان محروم شوند.
رییس کمیسیون مستقل حقوق بشر گفت که سایر حقوق بشری افراد تا زمانی تامین می‌شود که آزادی بیان وجود داشته باشد، ولی مادامی که حکومت‌ها آزادی بیان را محدود کنند، زمینه نقض سایر حقوق بشر به سادگی فراهم می‌شود و چون زورمندان ترسی از افشا شدن عملکردشان ندارند، هرآنچه بخواهند انجام می‌دهند.
گزارش‌های تحقیقی در مطبوعات
نخستین گزارش تحقیقی در مورد فساد در شرکت هوایی آریانا توسط جمعی از خبرنگاران در مجله سباوون نشر شد. این گزارش نیز تکمیل نبود؛ زیرا به دلیل آغاز جنگ‌ها، مجله سباون نتوانست قسمت‌های باقی‌مانده این گزارش را نشر کند. در شانزده سال گذشته برخی از روزنامه‌ها، رادیوها و تلویزیون‌ها به تهیه چنین گزارش‌هایی اقدام کردند اما به دلیل وقت‌گیر بودن، پرهزینه بودن و سایر دشواری‌هایی که این نوع گزارش‌ها دارد، رسانه‌ها کمتر به آن می‌پردازند.
خبرنگارانی که در کارگاه سه روزه حقوق بشر شرکت کرده‌اند می‌گویند که حالا با تهیه گزارش‌های تحقیقی آشنایی پیدا کرده‌اند.
معصومه بهار یک تن از اشتراک‌کنندگان گفت: «ما در این جا در مورد آزادی بیان، ژورنالیزم تحقیقی، ژورنالیزم صلح و نحوه تهیه آن‌ها را آموختیم. ما پیش از این هرگز در این موارد آموزش ندیده بودیم. ما خواهان ادامه چنین برنامه‌ها هستیم.»
جاوید اکبری؛ خبرنگار دیگری که در این کارگاه شرکت کرده بود گفت که در این سه روز توانسته تا از حقوق بشری زنان، کودکان و افراد دارای معلولیت آگاهی پیدا کند و پس از این در هنگام تهیه گزارش‌ها از این آگاهی‌ها استفاده کند: «یک کارگاه خیلی خوب بود و ما آموختیم که چگونه بر گزارش‌های تحقیقی تمرکز کنیم و مواردی را که پنهان نگهداشته می‌شود را پیدا و نشر کنیم.»
خبرنگارانی که در این کارگاه شرکت کرده بودند در مورد اسناد بین‌المللی حقوق بشر، حقوق بین‌المللی بشردوستانه و محدوده‌های آزادی بیان آموزش دیدند. در این کارگاه، جنایت جنگی، جنایت علیه بشریت و نسل‌کشی نیز برای خبرنگاران آموزش داده شد تا آن‌ها در هنگام تهیه گزارش، این تفاوت‌ها را بدانند و از آن به درستی استفاده نمایند.
آ‌رزو اکبری
