در تمام کتاب‌های مکاتب روسیه، ده جمله درباره جنگ افغانستان نوشته نشده، یعنی ده‌سال جنگ به ده جمله در کتاب‌ها تبدیل شد.
اشاره: ویکتور خومنکو یکی از اشتراککنندگان در جشنواره فلم لاجورد در بخش فلم‌های خارجی و از برگزیدگان این بخش بود. وی فلم مستندی را دربارۀ سربازان سابق جنگ روسیه در افغانستان کارگردانی کرده که در تاریخ ۲۷قوس در خانۀ علم و فرهنگ روسیه، در جریان «نخستین گفتمان سینماگران روسیه و افغانستان» در کابل به نمایش گذاشته شد. به این بهانه با وی گفتگویی داشتیم. این گفتگو با حضور مترجم وابسته به خانه علم و فرهنگ روسیه انجام شد:
پیش از هر چیز از شما تشکر می‌کنم که این فرصت را در اختیار روزنامه راه مدنیت قرار دادید. در فلم مستند شما گفته شده که نسل جدید روسیه، اطلاع زیادی از تاریخ افغانستان ندارند، هم‌چنین از جنگی که نیروهای شوروی سابق در افغانستان درگیر آن بودند!
بلی، هیچ چیز نمی‌دانند.
این در حالی است که نسل جدید افغانستان با این جنگ و سایر درگیری‌ها در خاک کشورشان آشنا هستند. به‌نظر شما دلیل این تفاوت بین این دو نسل، نسل امروز افغانستان و روسیه و دلیل بی‌اطلاعی جوانان روسیه از جنگ شوروی در خاک افغانستان چه می‌تواند باشد؟
یکی از دلایل این می‌تواند باشد که از سال۱۹۷۹ تا به امروز، جنگ در افغانستان دوام دارد و حتا یک روز هم این درگیری معطل نشده است. جنگ با شوروی، یک مرحله از جنگ کلان افغانستان بوده است. این نظر من است که چرا جوانان افغانستان درباره جنگ می‌فهمند. کسانی که جنگیده‌اند می‌دانند که همراه چه کسی خوب جنگیده‌اند و همراه چه کسی خراب جنگیده‌اند. در کشور من، زمانی که شوروی از بین رفت، پنج‌سال اول، حرف زدن در مورد این جنگ ممنوع بود.
بعد از اینکه گورباچف به‌قدرت رسید، پروسه‌‌یی به‌نام بازسازی شروع شد. در آن وقت اجازه داده شد در مورد جنگ افغانستان قصه کنند. ابتکار خروج قوای روسیه از خاک افغانستان متعلق به گورباچف است. بعد از گورباچف، اتحاد شوروی از بین رفت. حکومت جدید در روسیه تصمیم گرفت که نسل جدید باید اتحاد شوروی را فراموش کنند و به‌یاد نداشته باشند؛ چون جنگ افغانستان در زمان شوروی سابق بود. بنابراین در تمام کتاب‌های مکاتب روسیه، ده جمله درباره جنگ افغانستان نوشته نشده، یعنی ده‌سال جنگ به ده جمله در کتاب‌ها تبدیل شد.
من دوست دارم دانشگاه‌های نظامی درباره این جنگ معلومات داشته باشند و اشتراککنندگان این جنگ خاطرات خود را برای مردم بازگو کنند.
سی‌سال از آن واقعه گذشته است. جوان‌ترین سربازانی که در آن وقت در جنگ‌ها شرکت داشتند حالا پنجاه ساله شده‌اند. بیشتر کسانی که در اویل داخل افغانستان شده بودند ۷۰ساله هستند. من فکر می‌کنم ده سال بعد ما این افراد را با خود نداریم. ما باید تصورات اشتباه را از اذهان مردم پاک کنیم. خوش‌بختانه با روی کارشدن حکومت ولادیمیر پوتین و سیاست در دست گرفته‌اش، اشتراککنندگان جنگ را ادامه‌دهند‌گان کسانی قلمداد کردند که در جنگ جهانی اشتراک داشتند.
جمله‌‌یی که گفتید در کتاب‌های مکاتب روسیه فقط ده جمله دربارهٔ جنگ افغانستان نوشته شده، آیا به‌نظرتان این یک تراژیدی کمیدی نیست؟
اتحاد شوروی بی‌مورد از بین نرفت. حتا امروز دیدگاه‌هایی وجود دارد که گورباچف با امریکا ارتباط داشته و از نتیجۀ جنگ‌های خود از دولت امریکا مدال گرفته است. تا زمانی که پوتین به‌قدرت نرسیده بود، امریکا بر روسیه نفوذ داشت. حتا زیادتر از نیم وزیران آن وقت، تحصیل‌کردۀ امریکا بودند.
در جریان بیست‌سال پوتین توانست روابط سابق را از نو بسازد. در حقیقت تا صدسال قبل نه دولتی در افغانستان وجود داشته نه در روسیه و در حال حاضر که کشور روسیه و افغانستان دو دولت جوان هستند، باید دست دوستی به‌هم داده و باهم روابط خوب داشته باشند.
روسیه طی چندین سال خدمات خوبی در افغانستان انجام داده؛ مثلا اولین تراکتور که در افغانستان وارد شد از کشور روسیه بود. از طرف دولت روسیه کوشش شده که سالنگ را بازسازی کنند و استودیوی افغان فلم را بسازند، شفاخانه‌ها را تهداب‌گذاری کنند و برای داشتن فابریکه موترسازی با افغان‌ها همکار باشند و از این قبیل کارها که امید‌وارم دوباره به‌همان دوستی‌ها برگردیم.
چه لازم دیدید که در شرایط فعلی جلسه و گفتمانی با افغان‌ها داشته باشید؟
من در تاریخ ۲۴نومبر در اینجا دعوت شده بودم و قرار بود در تاریخ ۲۵نومبر در کابل باشم؛ اما از تیم کاری ما یکی به ویروس کرونا مبتلا شد؛ برای اینکه من با او بیشتر در تماس بودم مجبور شدم خودم را قرنتین کنم و بلاخره توانستم که در تاریخ ۲۶دسامبر وارد کابل شوم. این اولین جشنوارهٔ آسیایی است که من در آن اشتراک کرده‌ام و خوش‌بختانه در این جشنواره فلم ساخته‌شدهٔ من مقام بین‌المللی را به‌خود اختصاص داد.
وضعیت سینمای افغانستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
من از افغانستان کمتر فلم دیده‌ام و یگانه فلمی که مورد توجه من قرار گرفت، فلم اسامه بود؛ اما علاقه‌مندم با افغان فلم همیشه در ارتباط باشم. خوشحال هستم که فلمی از کشور روسیه را کشور افغانستان در جشنوارهٔ‌شان به نمایش گذاشت و خیلی دوست دارم که همکاری‌های مشترکی در این مورد داشته باشیم.
گفتگوگردان: زهرا بهره‌مندی
