مقدمه: متن زیر، نتیجه یک تحقیق دانشگاهی از خانم فرح فرح در مورد «مقوله جهانی‌شدن، استعمار مدرن یا توسعه مساوی جهان» با چند شخصیت سیاسی افغانستان است. روش این تحقیق بر اساس مصاحبه با صاحب‌نظران و اهل سیاست از طریق گفتگوی مستقیم با طرح سوالات از قبل تهیه‌شده است. آیا جهانی‌شدن نياز بشر است و يا نوع ديگر استعمارگری كشورهاي فقير؟ جهاني‌شدن به‌نفع افغانستان از منظر توسعه و امنيت است يا زمينه‌ساز وابستگي مطلق به قدرت‌هاي جهاني؟ و جهاني‌شدن براي كشورهاي مسلمان راهي براي نجات است و يا آغاز پروژه ديگر به‌منظور نفي هويت فرهنگي اين ملت‌ها؟ از پرسش‌های محوری این مصاحبه‌هاست.
دیدگاه مشترک مصاحبه‌شوندگان نشان می‌دهد که افغانستان هنوز جایگاه مشخص یک دولت ملی به اساس معیارهای قرن حاضر را تعریف نکرده و هر لحظه امکان سقوط دوباره این کشور در پرتگاه جنگ داخلی است. جهانی‌شدن بنا بر نبود بستر مناسب، امنیت پایدار و خلای حکومت ملی، برای کشوری چون افغانستان و تعداد دیگر از کشورهای مسلمان، خطرهای به‌مراتب جدی‌تر نسبت به‌مزایای آن دارد.
محراق توجه این تحقیق، روند جهانی‌شدن و افغانستان در حاشیه روند جهانی‌شدن است. دیدگاه‌های مطرح‌شده، مربوط به مصاحبه‌کنندگان بوده که در سطوح مختلف تحصیلی و نقش سیاسی در افغانستان استند.
افغانستان کشوری است که تمام تحقیقات مربوط به توسعه و وضع سیاسی، اقتصادی آن از مجرای موسسات بین‌المللی و بانک جهانی، موسسات غیر انتقاعی بین‌المللی (NGO)ها در دسترس است.
نرخ فقر از سال۲۰۱۹ تا آغاز۲۰۲۱ به ۷۰درصد رسیده و افراد زیر خط فقر به اساس گزارش دفتر هماهنگ‌کننده سازمان ملل متحد (NUOCHA) حدود ۵۵درصد است.
افغانستان برای ورود به کشوری که بتواند عضو فعال جامعه جهانی باشد، نیازمند دست‌یابی به حداقل نیازهای بشری و خدماتی بر اساس معیارهای اداره انکشاف بین‌المللی ملل متحد (UNDP) تا سال ۱۴۰۰ ه ش بود.
این تحقیق برخواسته از نظریات افراد شامل در روند توسعه افغانستان‌اند که نظریات‌شان گویای عقب‌مانی افغانستان به‌دلیل سیاسی از روند توسعه ابتدایی برای جهانی‌شدن است.
قسمت دوم/ متن مصاحبه احمدولی مسعود
اشاره: احمدولی مسعود متولد اول نوامبر۱۹۶۴ در کابل است. او در حال حاضر رییس بنیاد شهید مسعود و برادر جوانتر احمدشاه مسعود می‌باشد. مسعود تحصیلاتش را در دانشگاه ویست منستر لندن در سال۱۹۸۹ با سویه دیپلم به پایان رسانده است. آقای مسعود در دوره ریاست‌جمهوری حامد کرزی سفیر افغانستان در لندن بود. وی یکی از نامزدان دوره اخیر انتخابات ریاست جمهوری کشور بود.
احمدولی مسعود: در جهان اسلام مساله نخست همین شعار است که سال‌های پسین گفته شده است؛ نه شرقی و نه غربی. این به این معناست که کشورهای اسلامی هم از شرق و از غرب مایوس شده و برای خودشان کوشش کردند تا راه سوم انتخاب کنند، اما در انتخاب راه سوم موفق نبوده و به‌جای رسیدن به‌هدف دقیق دچار افراطی‌گری شده‌اند که امروز ما شاهد استیم وضع عجیبی در کشورهای اسلامی حاکم است.
اینجا بهتر است بگویم جهانی‌شدن ابزاری. اگر دقت کنیم امروزه تنها چیزی‌که از اسلام به جهان معرفی می‌شود، داعش، القاعده و طالب است. رسانه‌های جهانی، انترنت و ارتباطات همه در خدمت شهرت‌بخشی به حرکت‌های افراطی خلاصه‌شده در چند سازمان افراطی است.
کشورهای قدرتمند جهان دقیقا این نقطه را در هویت اسلامی نشانه رفته‌اند. در این شکی نیست که مهم‌ترین شاخصه هویتی برای یک مسلمان ارزش‌های دینی است، اما این ارزش‌های دینی به‌معنای سقوط در دامن افراطیت سازمان‌های چون القاعده یا طالبان نیست.
از سوی دیگر وابستگی شدید افغانستان به کشورهای دیگر، تکنالوژی در بستر مفهوم جهانی‌شدن و چرخه تولید توسط دیگران، افغانستان را به یک کشور مصرفی از نظر اقتصادی تبدیل کرده است. انتخابات ما وابسته به کمک یکی است. نظام قضایی کشور دیگر، اردوی کشور دیگر و تمام شوون اجتماعی، اقتصادی، سیاسی یک‌جا با هجوم سیل‌گونه ارزش‌های فرهنگی که از طریق ارتباطات و تکنالوژی سرازیر شده، آنچه را که نداشتیم و یا حداقل به‌نام فرهنگ داشتیم نابود کرده و جایش را به سرسپردگان فرهنگ غربی غیر اسلامی داده است که حاکم بر تمام ابعاد زندگی ماست. در یک چنین وضعی جهانی‌شدن برای افغانستان خطرناک است. خطرات آن را حداقل در دو دهه گذشته شاهد بودیم که نتوانستیم کنترول اندک‌ترین مساله داخلی را در دست داشته باشیم.
جهانی شدن و زمینه توسعه یا وابستگی برای افغانستان نوع دیگر استعمار؟
در قدم نخست باید توجه شود که ریشه جهانی‌شدن از بستر قدرت‌های تاریخی استعمار منبعث شده است. اعتماد بر اینکه بحث بازار آزاد، همگرایی جهانی، ارزش‌های فرهنگی به‌منظور استعمار دیگر نیست بی‌نهایت سخت است. مثلا در افغانستان ما نتوانستیم پروسه دولت‌ملت شدن را طی کنیم و تا هنوز ما با دولت‌ملت با تعریف‌ها و مولفه‌های مورد نیاز آن آشنایی نداریم. در بیست‌سال اخیر بعد از کنفرانس بن مردم افغانستان از طریق کمک‌های جهانی با تکنالوژی روز آشنایی پیدا کرد. این آشنایی منبعث در تمام نقاط افغانستان نبوده و از سوی دیگر دسترسی به امکانات ارتباطی نوعی از خودبیگانگی به نسبت ارزش‌های دینی ملی ما ایجاد کرد.
مردم افغانستان هنوز نمی‌دانند در کجای تاریخ ایستاده‌اند. قرن‌های ۱۷، ۱۸، ۱۹ و یا بیست، حداقل از قرن بیست‌ویک به‌دور استیم. در حالی‌که ما از نظر توسعه و فرهنگ نمی‌دانیم در کجای تاریخ استیم، چگونه می‌توانیم به یکباره وارد قرن بیست‌ویک با گسترش تکنالوژی و قدرت‌های اقتصادی بزرگ جهان امروز شویم.
در غیاب بستر آماده و آگاهی از جهان امروز، آوردن معیارهای مطرح جهانی‌شدن تضاد دیگر بین سنت و مدرنیته شده و درست نفهمیدن مدرنیته در حد افغانستان و ورود به مبحث جهان بی‌مرز یا حداقل تعریف دوباره مرزهای سیاسی و استقلال سیاسی باعث گم کردن راه برای ما شده و خطر بسیار جدی به ناکجا می‌رویم را ایجاد می‌کند.
در یک چنین وضع تاکید می‌کنم که جهانی‌شدن کاملا به ضرر افغانستان و کشورهای دیگر کمتر توسعه‌یافته بوده و باعث می‌گردد تا به بی‌راهه مطلق فرهنگی، اقتصادی و ارزشی بروند؛ چون ظرف آماده برای پذیرش جهان را ندارند.
قسمت اول:
https://madanyatdaily.com/shukria-barakzai-the-war-in-afghanistan-is-not-about-afghanistan/
حالا که بستر مناسب برای جهانی شدن در افغانستان وجود ندارد، راه حل چیست؟
با در نظرداشت چنین وضعیت چی راه حل‌های آقای مسعود پشنهاد می‌کنند.