در روسیه چشم به هستی گشوده است. به گفته خودش: «در قرغیزستان دوره لیسانس را خوانده و ماستری را در هاروارد امریکا. در حال حاضر هم کاندیدای دوره دکتورا در امریکاست. رشته‌اش کمپیوترساینس است. عملن روی یک سافت‌ویر که کاربرد امنیتی دارد هم کار می‌کند. او نگاه تازه‌یی به تکنالوژی دارد.» انديشه شاهي با اینکه رشته‌اش كمپيوترساینس است، اما دستي هم در هنر نواختن موسيقي دارد. شاعر هم است و علاقه‌مند به شعر و ادبيات. با اين كه در افغانستان تولد و رشد نكرده، اما دري را به خوبي تسلط دارد. شعرهاي وی هم قابل تامل و زيباست. هرچند مخالفانی هم دارد و یک آدم متفاوت و بحث‌برانگیز است، اما به آینده خوب و آرزوهایی که دارد امیدوارانه می‌نگرد. راه مدنیت این بار در برنامه “بانوان موفق” خود با این دختر متفاوت گفتگویی انجام داده که تقدیم خوانندگان می‌شود:
اندیشه چگونه آدمی است؟
انديشه، در ذاتش خيلي آرام است. پرتلاش و كنجكاو. انديشه دنبال موفقيت نيست، انديشه دنبال آموختن است.
یعنی آموختن مقدم‌تر از موفقیت است؟
بلي، انسان‌ها باید بياموزند تا موفق شوند. من سال‌هاست در دبستان زندگي درس مي‌خوانم، يعني هر روز يك چيز تازه‌یی ياد مي‌گيرم.
ذات آرام اما پرتلاش و کنجکاو! چگونه جور می‌آید؟
ذات آرام، يعني زياد خودم را درگير ماجراها نمي‌كنم. كم‌حرفم اما كم‌حرفي من به این معنا نیست كه چيزي براي گفتن ندارم. خودم را با انسان‌هاي مختلف درگير نمي‌كنم. اين شاید بابت انديشه‌هاي متفاوت‌مان باشد و يا هم بزرگ شدن‌مان در كشورهاي مختلف كه آداب زندگي روزمره‌مان متفاوت است. پرتلاش بودن و كنجكاوي من هميشه باعث آموختن بيشتر شده. در واقع هر روز يك زندگي ديگر مي‌آموزم كه در آن، كتاب‌هاي فراوان است، موسيقي است، هنر است، و انسان بودنم.
مهم‌ترین‌های اندیشه در دبستان زندگی چی چیزهایی است؟
انسان بودن، مهرباني، عشق و اخلاق
تعریف اندیشه از اخلاق چیست؟
اخلاق، شاخه‌یی از علوم انسانی است که موضوع آن شناخت مصادیق ارزش‌ها و بیانگر راه‌های کسب فضایل و ترک رذایل است. انديشه در فلسفه اخلاق، درباره خوب یا بد بودن یک امر با دیدگاه‌های مختلفی فكر مي‌كند. مثلن در یک دیدگاه، تنها در صورتی یک امر خوب است که نتیجه‌یی دلخواه به همراه داشته باشد؛ نتیجه‌گرایی، پیامدگرایی، غایت‌گرایی. اما دیدگاه دیگر، بدون رد نتیجه‌های دلخواه، خوب بودن یک امر را ذاتی می‌داند كه وظيفه‌گرايي است.
اندیشه کدام فراز این اخلاق را بیشتر می‌پسندد؟
به كسي ضرر نمي‌رساند.
از تفاوت‌ها در کشورهای دیگر گفتی. این تفاوت‌ها چه چیزهایی‌اند؟
از اين كه در يكي از كشورهاي آسياي ميانه تولد شدم، زندگي در آنجا برايم خيلي لذت‌بخش بود. البته تا زماني كه از آن كشور بيرون نشدم، اما وقتي به ساير كشورهاي ديگر رفتم و سفر كردم، فهميدم كه نه تنها اسم كشورها فرق مي‌كنند و يا زبان و فرهنگ آن‌ها، بل انسان‌هايی كه آنجا زندگي مي‌كنند هم خيلي از هم تفاوت دارند. مثلن وقتي براي دوره ليسانس رفتم بيشكيك قرغيزستان، با وجودي كه نزديك كشور زادگاهم بود يعني روسيه، در قرغيز متوجه شدم كه وقتي پسران ازدواج مي‌كنند بايد با مادر و پدرشان باشند. گرچه در قرغيز هم روسي حرف مي‌زنند، اما شيوه‌ي زندگي‌شان متفاوت است. در روسيه جوانان زيادی متاثر از زندگی اروپايي، مستقل و آزاد استند و يا هم امريكا، كه آنجا هم زندگی کاملن متفاوت است.
در روسیه به دنیا آمده‌یی؟
بلي، پدرم بعد از تحصيلاتش در روسیه ماندني شد و همين جا خانواده ساخت. همه فرزندانش در روسیه به دنیا آمده‌اند.
از آن راه دور، افغانستان را چگونه می‌بینی؟
افغانستان را از نزديك نديده‌ام، اما تصوير آن برای من سرزمينی است كه سال‌ها رنج و درد كشيده است. با همه ويرانگي‌ها و دردهایی که به آن رسیده، دوستش دارم. اميدوارم روزي برگردم تا در کوچه‌های كابل با آهنگ‌هاي استاد سراهنگ و ساربان پرسه بزنم. اميدوارم دوباره جشنواره‌هاي فرهنگي داشته باشيم تا همه اشتراك‌كنندگان و بزرگان‌مان قصه‌هاي رُستم و سهراب كنند. و اميدوارم افغانستان دوباره وطن شود.
از درس‌هایت بگو! تحصیل را تا کجا پیش رفته‌یی؟
دوره مکتب را در روسيه تمام كردم. هميشه عجله داشتم پیشتر بروم و بزرگ بشوم. به این خاطر در مکتب امتحان مي‌دادم تا زودتر به صنف‌های بلندتر بروم. این باعث شد در ١٤ سالگی مکتب را تمام کنم.
دوره ليسانس را در دانشگاه امريكايي بيشكيك قرغيزستان تمام كردم، در سال ٢٠١٢ در رشته كمپيوترساينس. بعد براي ماستري در يك بورسيه به دانشگاه هارورد رفتم. بعد از فراغت از دوره ماستری، همزمان دانشگاه هارورد برايم بورسيه دكتورا پيشنهاد كرد كه قبول كردم. بعد از شش ماه كه كلاس‌هاي دكتورا تمام شد، رسمن كانديدای دكتورا شدم. در ميان ٢٦ دانشجو برای تحقیق‌های مقدماتی انتخاب شده‌ام كه امروز سفر مي‌كنم و تحقيق، تا چهار سال بعد فارغ شوم.
ماستری و دکتورا در چه رشته‌یی؟
هر دو كمپيوتر ساينس.
چرا کمپیوتر ساینس را انتخاب کرده‌یی؟
سال اول ليسانس، اقتصاد را انتخاب كرده بودم، اما بعدش احساس كردم كه اقتصاد براي من نيست و براي همين تغييرش دادم. از کودکی با كمپيوتر رابطه خيلي خوبي داشتم. شب‌ها تا صبح البته گيم‌بازي مي‌كردم. حتا گه‌گاهي از مکتب فرار مي‌كردم تا بروم انترنت كافه و گيم بازي كنم؛ پنهان از خانواده.
خوب، فکر می‌کنی تنها گیم بازی دلیل درستی است!
بدون آن هم ذهنم خوب كار مي‌كرد و رياضي و فيزيك بلد بودم. اما بعدها برايم جالب‌تر شد چون تكنالوژي، نشاني پيشرفت يك انسان در قرنی است که ما در آن زندگی می‌کنیم.
در نهایت با کمپیوترساینس می‌خواهی چی کار کنی؟
با كميپوترساينس مي‌خواهم اختراع‌های تازه‌یی داشته باشم تا در دنیای تکنالوژی هم تغییرهایی بياورم.
اندیشه چطور این همه در فکر تکنالوژی است؟
چون بي‌اندازه عاشق تكنالوژي هستم. همين عشق مرا به اين دنيا كشانيد. دیگر كافي است كه همه از سياست و اقتصاد حرف بزنیم. فعلن بيشتر از سياست، تكنالوژي مهم است تا موضوع اقتصاد را سكوت بدهد و آرامش و آسايش هر دو بيايد. زندگي بدون تكنالوژي بي‌معناست.
چرا فکر می‌کنی زندگی بدون تکنالوژی بی‌معناست؟
مگر شما فكر مي‌كنيد بدون فيسبوك و يا تلیفون و … زندگي مي‌توانيد؟ مطمينم نه، چون تكنالوژي زندگي‌مان را بسيار ساده كرده است، از ارتباط دنياي مجازي تا پيشرفت يك كشور.
برای دختران چگونه مفید است؟ دخترانی که با تکنالوژی روز آشنا باشند برای جامعه چی می‌توانند؟
استفاده‌ي تكنالوژي مهم است. فرق نمي‌كند كي استفاده مي‌كند؛ مرد يا زن. چون تكنالوژي همچو دريایي است كه انسان‌ها هم غرق آن مي‌شوند و گاهي هم نابود. غرق يعني تمام روز و روزگاري همين استفاده از دنياي مجازي خواهد شد. نابود يعني وقتي آداب استفاده از تكنالوژي را ندانيم نابود مي‌شويم. مثلن بعضي بانوان از گذاشتن عكس‌هاي‌شان در دنيای مجازي كه حق مي‌دهم، می‌هراسند؛ چون دنيای مجازي و يا تكنالوژي قابل اعتماد نيست و يكي مي‌آيد و از عكس‌هايت استفاده سوء مي‌كند. شايد براي بعضي مهم نباشد، اما براي دختران سنتي افغانستان خيلي موضوع مهمي است. تا حدي كه اگر خداي نخواسته كسي از عكس‌شان استفاده سوء كند دست به خودكشي هم مي‌زنند. روی همين موضوع دو سال تحقيق داشتم. برايم جالب بود و خيلي هم قابل درك.
تحقیق شما چی بود و چی دریافتید در نتیجه؟
تحقيق من بالاي موضوع استفاده سوء از عكس‌هاي بانوان در دنيای مجازي و حساب كاربري جعلي دنياي مجازي در افغانستان بود كه بعد از دو سال تحقيق، دريافتم مریض‌هایی در دنياي مجازي استند كه غير از آزار و اذيت، ديگر هيچ سودي به جامعه نمی‌رسانند. اين نوع بيمارها روي حسادت، كينه‌جويی و يا هم انتقام دست به اين كارها مي‌زنند و زندگي بسیاری را تباه مي‌كنند.
اندیشه پس از پایان دوره دکتورایش چی می‌کند؟
در حال حاضر بالاي يك سافت‌وير كار مي‌كنم كه اميدوارم از آن استفاده‌ی خوبی در جامعه شود. همچنان بعد از دكتورا مي‌خواهم افغانستان بروم. كوشش مي‌كنم يك تكنالوژي تازه را با خود ببرم كه الگو براي دیگران باشد و بتواند منبع الهام برای رشد تكنالوژي در افغانستان باشد. اين سافت‌وير بيشتر بالاي امنيت يك كشور تمركز مي‌كند كه کاربرد آن برای اداره‌های دولتي و بيشتر برای امنيت يك كشور است. این سافت‌ویر با ترجمه زبان‌هاي سياسي كشورهاي ديگر، همچنان به یافتن عوامل جرايم و مجرمان كمك مي‌كند.
اگر روزی افغانستان بیایی فکر می‌کنی چی کاری می‌توانی انجام بدهی؟
من به تنهایی كاري نمي‌توانم. يك نفر تغييری بزرگ در جامعه آورده نمی‌تواند. همه بايد بيدار شوند و دست از سياست بكشند، گلوهاي‌شان را صرف با شعارهاي حق آزادي و حقوق بشر خراب نكنند. تكنالوژي بخوانند و ترقي كنند. آن زمان مشكل سياسي و اقتصادي هر دو حل مي‌شود. و تكنالوژي تنها كمپيوتر ساينس نيست.
دوست داری روزی مثلن وزیر مخابرات و تکنالوژی معلوماتی شوی؟
شايد هم بخواهم، اما وقتي حرف از وزير و وزارت به ميان مي‌آيد آن زمان حس قدرت‌خواهی و سياست‌بازي هم در ذهنت خطور مي‌كند كه اكثر اوقات انسان‌ها را منحرف مي‌سازد از اهداف‌شان. اما من در كار آزادم خوشم و اين طوري از قيد سياست و قدرت هم آزادم.
در روسیه به دنیا آمدی، در قرغیزستان هم کلان شدی و در امریکا هم درس می‌خوانی. کدامش را بیشتر دوست داری؟
روسيه
چرا؟
اول كه آنجا تولد شدم و بزرگ شدم و ديگر اينكه خودم را در آن فرهنگ، خيلي نزديك احساس مي‌كنم.
روس‌ها را مهربان یافتی یا امریکایی‌ها را؟
روس‌ها. نمي‌خواهم فرقی ميان‌شان باشد، اما همين‌طور دريافت كرده‌ام. روس‌ها مهربان‌تراند؛ به معناي واقعي. شايد هم براي من اين طور باشد. مثلن روس‌ها مسخره‌ات نمي‌كنند وقتي روسي را اشتباه حرف بزني. برعكس برايت ياد مي‌دهند كه چه كار بايد كرد. و نمونه دیگر اینکه در این جامعه، ميان روسي و مهاجر تبعیضی نيست.
اندیشه چندمین بهار زندگی‌اش را سپری می‌کند؟
در روسيه ما نمي‌پرسيم چند سال داری؛ چون برخی نمی‌خواهند بگويند كه دارم پير مي‌شوم. به جايش مي‌پرسند در كدام سال تولد شدي؟ اين طور ساده و بي‌هراس همه جواب مي‌دهند. من 23 سال دارم.
دیدگاهت راجع به ازدواج چی است؟
ازدوج بخش مهم زندگي هر انسان است، اما باید در وقت معين تصميم بگيرد.
تا کنون کسی پیشنهادی داشته برایت؟
نه، متاسفانه (با خنده). شوخي مي‌كنم، بلي داده‌اند، اما هنوز براي من زود است.
لبخند همیشگی اندیشه نشانه چیست؟
.زندگي
و سخن پایانی، هرچی می‌خواهد دل تنگت بگو!
براي من حرف زدن هرگز آخر نمي‌شود، اما اينجا مي‌خواهم شعری از فريدون مشيري را تكرار كنم:
بیمار خنده‌های توام بیشتر بخند
خورشید آرزوی منی گرم‌تر بتاب
به لبخندهاي بيشتر نيازمنديم تا دنيا زيباتر و مهربان‌تر شود.
تشکر، زندگی‌تان همیشه خندان باد!
